Do 1981 roku znajdowało się w nim więzienie. Obecnie stanowi siedzibę sądu rejonowego w związku z czym zwiedzanie wnętrz jest ograniczone. We wnętrzu znajduje się jednak bufet zamkowy z dobrą kawą! 

Historia

Pierwsza budowla obronna w tym miejscu powstała prawdopodobnie w XVI wieku. Następie, pod koniec XVI wieku Mikołaj Spytek Ligęza wzniósł tutaj dwór obronny. W 1620 roku rozbudował go w stylu Palazzo in fortezza. Od 1637 roku zamek należał do Lubomirskich. W 1820 roku zajęły go władze austriackie i zaadaptowały dla celów sądowych i więziennych. Jego wyburzenie na początku XX wieku spowodowane było fatalnym stanem konstrukcji. W historycznej formie do czasów współczesnych zachowały się jedynie wieża bramna i bastionowe fortyfikacje. 

Stolica Rzeszowszczyzny znajdowała się na lessowym wzgórzu, wśród rozlewisk Wisłoka, w miejscu o wysokich walorach obronnych. Fundatorem zamku był kasztelan czchowski i sandomierski Mikołaj Spytek Ligęza. Ziemię rzeszowską przejął po części jako wiano wniesione przez jego pierwszą żonę Elżbietę Komarnicką. Prawdopodobnie wraz z miastem przejął leżącą na południowym cyplu wzniesienia ufortyfikowaną rezydencję. Jeżeli obiekt ten faktycznie istniał, składał się on przypuszczalnie z murowanego budynku mieszkalnego i drewnianych budynków gospodarczych. Obszerny dziedziniec otoczony miał być przez proste umocnienia ziemno-drewniane z drewnianymi basztami w narożnikach. Na tym miejscu, pod koniec XVI wieku Ligęza rozpoczął budowę nowej rezydencji obronnej, w skład której zapewne włączone zostały dotychczasowe zabudowania. O dworze obronnym budowanym na polecenie Ligęzy niewiele jednak wiadomo. Nie zachowały się informacje opisujące obiekt. Najwięcej informacji dostarcza przeprowadzona w 1897 roku przez Zygmunta Hendla inwentaryzacja. 

Podstawowym budynkiem kompleksu był murowany, piętrowy dwór znajdujący się w północnej części założenia. Zbudowano go na planie zbliżonym do prostokąta z przelotową sienią na osi. Znajdowało się przy nim przypuszczalnie kilka budynków gospodarczych. Cały kompleks otoczony był kamiennym murem kurtynowym o grubości ponad 1,5 metra. Trzy jego ściany (oprócz północnej) wyposażone były w strzelnice szczelinowe. Fortyfikacje wzmacniała umieszczona w południowo-wschodnim narożniku baszta na rzucie kwadratu. Przypuszcza się, że druga stała w południowo-zachodnim narożniku. Prowadząca do dworu brama znajdowała się tam, gdzie obecnie - czyli pośrodku zachodniego muru. 

Prawdopodobnie budując umocniony dwór Mikołaj Ligęza chciał podkreślić swoją zamożność i pozycję, a fortyfikacje miały raczej budzić lęk i podziw u ludności, niż stanowić realną rolę obronną. Przy takich założeniach nie dziwi łatwość, z jaką jego bratanek Andrzej Ligęza dwukrotnie sforsował umocnienia. W 1603 roku z pomocą zaciężnych żołnierzy najechał on Rzeszów, spalił przedmieścia, staranował mury i przystąpił do oblężenia zamku, który zdobył po kilku dniach. W odwecie Mikołaj uderzył na należące do bratanka Staroniwę i Zwieńczycę. W rezultacie Andrzej jeszcze raz złupił Rzeszów i ponownie zdobył zamek. W kolejnych latach Mikołaj Ligęza toczyć także starcia z awanturnikiem z pobliskiego Łańcuta Stanisławem Stadnickim "Diabłem" oraz jego synem Władysławem. Wszystkie te potyczki sprawiły, że po 1620 roku Mikołaj podjął decyzję o gruntownej przebudowie zamku. 

Nowy zamek przyjął nowoczesną jak na owe czasy formę palazzo in fortezza. Usypano wały i bastiony w typie nowowłoskim, które częściowo obmurowano ceglano-kamiennym płaszczem, a częściowo odziano blokami z surowej gliny. Mury kurtynowe dawnej fortecy utworzyły trzy zewnętrzne ściany nowej twierdzy. Czwarte skrzydło stanowił prawdopodobnie przedłużony budynek dworu obronnego. Budowy nigdy nie ukończono, ale jej zaawansowanie i wyposażenie pozwoliły w 1624 roku obronić przeprawę mostową na Wisłoku przed Tatarami. Fortyfikację uzupełniał zespół ziemno-drewnianych warowni w pobliskich miejscowościach m.in. Świlczy, Krasnem, Malawie i Mrowli.

Mikołaj Ligęza zmarł w 1637 roku. Swój majątek zapisał dwóm córkom: Konstancji i Pudencjanie. W wyniku procesu i decyzji komisji powołanej przez Trybunał Koronnej cały spadek odziedziczyła Konstancja. W ten sposób włości Ligęzy przeszły na własność męża Konstancji, marszałka wielkiego koronnego i hetmana polnego koronnego Jerzego Sebastiana Lubomirskiego herbu Szreniawa. Za jego czasów rzeszowski zamek stracił na znaczeniu, a do jego renowacji nie przykładano większego znaczenia. Powodem był nie tylko brak uwagi właściciela, ale także sąsiedztwo znacznie bardziej okazałego pałacu znajdującego się w pobliskim Łańcucie. Zamek w Rzeszowie kilkakrotnie zajmowały wrogie wojska, co musiało prowadzić do sporych zniszczeń. Budowlę forsowali zarówno Szwedzi podczas "potopu", jak i wojska królewskie podczas rokoszu w 1663 roku. Lubomirski uznany został po rokoszu za banitę i zbiegł z kraju na Śląsk, w efekcie czego rzeszowskich umocnień nie odbudowano. 

Jerzy Lubomirski zmarł w 1667 roku, swoją fortunę przekazując synowi Hieronimowi Augustynowi Lubomirskiemu. Przez pierwsze lata po śmierci ojca Hieronim zajmował się głównie rzemiosłem wojennym - walczył z Tatarami, Turkami i kozakami. Do prac nad zamkiem przystąpił dopiero około 1682 roku. Prace nad zamkiem powierzył Tylmanowi z Gameren. W efekcie licznych walk w rejonie Rzeszowa - m.in. Tatarami i Kozakami wzrosła wartość strategiczna tutejszego zamku. Biorąc to pod uwagę sejmik w Sądowej Wiszni uchwalił, że czopowe z Rzeszowa przez trzy lata przeznaczane będzie na modernizację fortyfikacji. 

Zgodnie z planami Tylmana zamek przekształcono w budowlę o czterech dwukondygnacyjnych skrzydłach z piętrową bramą na osi zachodniego skrzydła chronioną rawelinem. Elewacje zewnętrzne wyposażone zostały w trójkątne szczyty wieńczące środkowe i skrajne partie fasad. Przy okazji przebudowy znacznie zmodyfikowano zewnętrzne umocnienia. Wystawiono wolno stojący mur, a narożniki bastionów wyposażono w drewniane kawaliery, których zadaniem było zwiększenie pola obserwacji. W efekcie likwidacji istniejącej wcześniej północnej kurtyny umocnień powstał także rozległy plac. Dodatkowy element fortyfikacji zewnętrznych stanowiły "potajniki" odkryte pod koniec XX wieku. Były to tajne wyjścia do fosy, które umożliwiały oblężonym żołnierzom przeprowadzanie tzw. "wycieczek", czyli nocnych wypadów na wroga otaczającego zamek). 

Prace budowlane trwały około 10 lat i zostały zakończone przed połową lat 90. XVII wieku. Jeszcze w tym samym wieku w Rzeszowie wybuchł pożar który uszkodził zamek. Do kolejnych zniszczeń doszło podczas wielkiej wojny północnej. W 1705 roku usuwania uszkodzeń doglądał osobiście król August II Sas. 

Hieronim Lubomirski zmarł w 1706 roku ale dopiero w 1722 roku jego majątek podzielono pomiędzy trzech spadkobierców: Jerzego Ignacego, Aleksandra Jakuba i Jana Kazimierza. Pierwszy z nich otrzymał w spadku Rzeszów wraz z zamkiem. Magnat ten był zagorzałym zwolennikiem dynastii saskiej i aktywnym uczestnikiem Wielkiej Wojny Północnej. Ze względu na działania wojenne osiadł w Rzeszowie w 1719 roku. Wtedy też przystąpił do poważniejszych prac remontowych zamku. Z zachowanych dokumentów wynika, że prace prowadzone były przez wiele lat z różną intensywnością. W latach 1724-1729 przeprowadzono prace renowacyjne fortyfikacji, zaś renowację zamku prowadzono w 1730 roku. Na początku lat 30. przystąpiono do znacznej rozbudowy zewnętrznych umocnień. Dobudowano wały na podejściach do zamku, palisady, raweliny, a także zwodzony most na drodze prowadzącej do kompleksu. Rozpoczęto też nadbudowę wieży o następną kondygnację. 

Przebudowany zamek został silnie uszkodzony już 25 stycznia 1735 przez pożar. Dodatkowo 2 lutego zajęły go wojska rosyjskie. Kolejnych zniszczeń dokonał przemarsz przez Rzeszów przeciwnych władzy saskiej konfederatów dzikowskich. Wszystkie te uszkodzenia wymusiły kolejny remont obiektu prowadzony od 1735 roku. W 1737 roku wybudowano od nowa bastion II św. Antoniego. Trzy lata później ukończono kaplicę pw. św. Jerzego, usytuowaną w południowo-wschodnim narożniku. W 1746 roku zamkowe fortyfikacje wzbogacono o dwuramiennik, który miał chronić najbardziej zagrożony odcinek południowo-zachodni. W tym samym okresie prowadzono prace nad nową przeprawą przez fosę. Miała ona trzy zwodzone pomosty: dwa boczne dla pieszych i środkowy dla przejazdów. Sama fosa została prawdopodobnie sucha a jej rolę obronną zwiększały umieszczone w wysokich ścianach strzelnice. Przebudowa objęła również zewnętrzne fortyfikacje - na narożach bastionów ustawiono drewniane budki obserwacyjne a na przedstoku zbudowano kobylice i czostki. 

Remont trwał wiele lat i pochłonął znaczne środki finansowe. W rezultacie ciężar budowy spoczął na barkach mieszkańców Rzeszowa, chłopów pańszczyźnianych i skazańców. Przykładem jest tu kupiec Majer Doktorowicz, którego sąd zamkowy w 1741 roku skazał na 12 niedziel pracy taczkami. Powodem było unikanie zapłaty za wwóz towarów do miasta. 

Jerzy Ignacy Lubomirski zmarł 19 lipca 1753 roku a ziemię rzeszowską przejął jego syn Teodor Hieronim Lubomirski. Zmarł on bezpotomnie a w 1761 roku zamek przeszedł w ręce jego brata Franciszka Lubomirskiego. W tym okresie realną zarządczynią zamku była wdowa po Jerzym Ignacym, Joanna ze Steinów Lubomirska. Z 1753 roku pochodzi inwentarz ruchomości rzeszowskiego zamku sporządzony dla celów spadkowych. Przedstawia on szeroki obraz wewnętrznego rozplanowania i wyposażenia zamku, a także pałacyku letniego i innych przylegających obiektów. Dokument w zamku wymienia następujące pomieszczenia: 

1. garderoba
2. skarbiec
3. kredens
4. kandyteria (cukiernia)
5. biblioteka
6. kuchnia
7. kamera mundurowa dla załogi
8. pokój przed biblioteką
9. kamera Ignacego Jerzego Lubomirskiego
10. gabinet Ignacego Jerzego Lubomirskiego
11. pokój aksamitny
12. pokój czerwony
13. jadalnia
14. pokój paradny
15. gabinet Joanny Lubomirskiej
16. sypialnia Joanny Lubomirskiej
17. bilard pod wieżą
18. pokój I obok bilardu
19. pokój II obok bilardu
20. pokój narożny (ze ścianami obitymi z turecka)
21. sala
22. piwnica pod stancją gubernatorską
23. piwnica pod pokojami Lubomirskich

Wymienione są także przedmioty znajdujące się na zamku. Opisano ponadto wystrój i wyposażenie pomieszczeń w takie sprzęty jak angielskie i francuskie zegary, lustra, liczne obrazy, bibeloty itd. Ściany pomieszczeń mieszkalnych i reprezentacyjnych obite były "turecką materią", czyli przede wszystkim kobiercami i gobelinami. Dużo było przedmiotów i broni tureckiego pochodzenia, będących prawdopodobnie łupami Hieronima Augusta Lubomirskiego. Kolekcję uzupełniały zbiory popularnej w dobie saskiej sztuki chińskiej. 

W dokumencie sporo miejsca poświęcono zamkowej bibliotece, stanowiącej w rzeczywistości skład broni. Wisiała w niej wypisana na pergaminie genealogia rodziny Lubomirskich. Spośród niewielkiej kolekcji książek znajdowały się głównie pozycje włoskie i francuskie, a także katalogi, inwentarze i rejestry gospodarcze. Inwentarz rzuca światło także na życie dworskie zamku, będącego w tym okresie istotnym ośrodkiem towarzyskim, politycznym i kulturalnym. Sam Rzeszów stanowił drugi po Warszawie ośrodek sztuki saskiej. Dopiero w II połowie XVIII wieku rolę regionalnego centrum kultury magnackiej przejął pałac w Łańcucie Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej. Na rzeszowskim zamku przebywała podnosząca jej rangę kapela dworska. Służba zamkowa umundurowana była w wymyślne stroje, mające podkreślać prestiż właścicieli zamku. 

W czasach Joanny Lubomirskiej, będącej zwolenniczką konfederacji barskiej doszło do ataku na zamek ze strony wojsk rosyjskich. Oblężenie trwało 2 dni (11-12 sierpnia 1769) i uczestniczyło w nim 3000 żołnierzy uzbrojonych w kilka armat oraz 3 sotnie kozaków. Oblężenie i nieudaną odsiecz zorganizowaną przed konfederatów opisał Szczęsny Morawski, w powieści "Pobitne pod Rzeszowem". Miejscowa tradycja przypisuje zwycięstwo Rosjan zemście młynarza o nazwisku Ludera. Miał on zostać skrzywdzony przez zarządcę zamku i w odwecie spowodować zawalenie mostu na Wisłoku w momencie ataku konfederatów. W bitwie zginęło 42 konfederatów i jeden chłop z pobliskiej wsi Słociny. 12 sierpnia Rosjanie zajęli zamek. 

Pomimo porażki Joannie Lubomirskiej udało się zachować zamek, tak że po 3 latach to ona przyjmowała przedstawicieli nowej władzy. W 1772 roku miasto objęte zostało pierwszym zaborem, wkroczyli do niego Austriacy. Ich dowódca, generał Hadlik został przyjęty gościnnie w obecności całego dworu. Być może właśnie to serdeczne powitanie zdecydowało o ustanowieniu w Rzeszowie siedziby cyrkułu pilzneńskiego, a po reformie - rzeszowskiego. 

Splendory dworu Lubomirskiej w rzeczywistości były tylko zewnętrzną manifestacją, a terytorium jej latyfundium coraz bardziej się kurczyło, by zasadniczo przestać istniej w II dekadzie XIX wieku. Z powodu braku funduszy upadał też zamek. Po śmierci Franciszka Lubomirskiego w 1812 roku obiekt utracił swoją dotychczasową funkcję i przeznaczony został na siedzibę urzędu cyrkulacyjnego i więzienie. W 1820 roku Jerzy Roman Lubomirski sprzedał kompleks władzom austriackim. Sporo wcześniej ród przeniósł się do Charzewic koło Rozwadowa. 

Wraz ze zmianą właściciela zamek stracił funkcję rezydencji i stał się siedzibą sądów (kryminalnego i obwodowego) oraz więzienia. Krótko po przejęciu władze przeprowadziły szereg prac adaptacyjnych, mających przystosować obiekt do nowych funkcji. Zniwelowano przedpiersie rawelinu i usypano dwie groble: pierwszą na miejscu zwodzonego mostu i drugą równolegle biegnącą do północnej kurtyny murów. Prace miały jedynie doraźny charakter i zamek szybko zaczął popadać w ruinę. Remont przeprowadzono dopiero po pożarze miasta w 1842 roku, który w znacznym stopniu uszkodził kompleks. Podczas prac remontowych obniżono wieżę bramną i prawdopodobnie dokonano nadbudowy zamku. Do jego północnej kurtyny dołączono trzykondygnacyjny budynek przeznaczony na więzienie. 

Wykorzystanie zamku i rola poszczególnych pomieszczeń w tym okresie znana jest dzięki zachowanemu planowi z 1882 roku. Piętro w całości zajmował sąd obwodowy a parter stanowił zaplecze więzienia. Umieszczono tam mieszkanie inspektora, administrację więzienia, szkołę więzienną i szpital dla osadzonych. 

Kompleks powoli niszczał. Sam budynek także wymagał pilnego remontu, który zaczęto planować pod koniec XIX wieku. W latach 1895-1897 Zygmunt Hendel wykonał inwentaryzację obiektu i przygotował wstępny plan przebudowy. Prace rozpoczęto 1 maja 1902 roku. Początkowo planowano jedynie dokonać renowacji zamku, jednak ze względu na jego stan ostatecznie zdecydowano się wyburzyć całą konstrukcję. 

Obiekt wybudowano od nowa na planie prostokątnym, zbliżonym do pierwotnego, historycznego obrysu. Projekt nawiązywał do XVIII-wiecznej formy zamku. Postawiono czteroskrzydłowy, trzypiętrowy gmach z wewnętrznym dziedzińcem. Zachowano jedynie wieżę bramną, którą nadbudowano do pięciu pięter i zwieńczono barokowym hełmem. Przebudowa objęła także mury miejskie. Kurtynowy mur zachował staroholenderski styl. Pozostawiono w jego narożnikach 4 bastiony: św. Franciszka (północno-zachodni), św. Andrzeja (północno-wschodni), św. Hieronima (południowo-wschodni) i św. Marii (południowo-zachodni). Na narożach bastionów pozostawiono kamienne wieżyczki z 1746 roku.

Nowy zamek miał pełnić przede wszystkim funkcje sądowe i do takich celów został zaprojektowany. Utworzono m.in. szerokie korytarze pozwalające na bezproblemowe przeprowadzenie skazanych pod eskortą. Prace budowlane zakończono w 1906 roku. 

W okresie międzywojennym zamek został gmachem sądu i więzienia. 

Zamkowe więzienie w Rzeszowie podczas II wojny światowej i okupacji stało się miejscem kaźni tysięcy Polaków. W ciągu roku, od 1 kwietnia 1943 do 1 marca 1944 w jego celach przebywało ponad 2,5 tys. Polaków. W podziemiach Zamku, hitlerowcy wykonywali wyroki Sondergerichtu, a zwłoki chowano na cmentarzu w Pobitnem. Rozstrzeliwań dokonywano na placu zamkowym. 21 października 1939 roku pod murem Zamku hitlerowcy rozstrzelali 11 osób, a przy klasztorze II. Bernardynów wyprowadzono kolejnych 6 i tam rozstrzelano. 27 czerwca 1940 roku, około godziny 3 nad ranem Niemcy wywieźli z Zamku 57 więźniów do poddębickiej Lubziny i tam rozstrzelali. Masowo wywożono więźniów w miejsca publicznych egzekucji, np. w Charzewicach rozstrzelano 20 Polaków (październik 1943), w cegielni w Rzeszowie rozstrzelano 5 Polaków (listopad 1943), w Dębicy rozstrzelano 100 Polaków (styczeń 1944), na rzeszowskim Staromieściu rozstrzelano 10 osób z ruchu oporu (11 lutego 1944), w Pustkowie rozstrzelano 60 Polaków (12 kwietnia 1944). W wyżej wymienionych i w innych miejscach zamordowano blisko 1100 Polaków - więźniów Zamku w Rzeszowie. 

W październiku 1944 roku, po zajęciu Rzeszowa przez sowietów, na zamku NKWD przetrzymywało i torturowało 400 żołnierzy AK. 

Ppłk. Łukasz Ciepliński "Pług", od kwietnia 1941 roku Komendant Inspektoratu Rejonowego AK Rzeszów, w nocy z 7 na 8 października 1944 roku dowodził akcją rozbicia więzienia na Zamku i po schwytaniu skazany został na "pięciokrotną karę śmierci'. Wyrok przez rozstrzelanie wykonano na nim w dniu 1 marca 1951 roku w Warszawie. 

Wykonywano tu także zasądzone wyroki na zbrodniarzach hitlerowskich oraz nacjonalistach ukraińskich. 

W latach PRL-u, zwłaszcza w okresie stalinizmu, w zamku dochodziło także do tortur i egzekucji członków ruchu oporu i działaczy antykomunistycznych. 

W 1981 roku zamek przestał pełnić rolę więzienia, pozostawiając działający do dziś sąd okręgowy. W 1989 roku pod budynkiem ustawiono krzyż poświęcony ofiarom komunizmu. Ustawiono także tablicę pamiątkową. W okresie III RP obiekt wielokrotnie pełnił rolę kulturalną. Odbywały się tu m.in. przedstawienia Teatru im. Wandy Siemaszkowej i spektakle I Rzeszowskich Plenerowych Spotkań Teatralnych. 

W 1981 zamek przestał pełnić rolę więzienia, pozostawiając działający do dzisiaj sąd okręgowy. W 1989 przed budynkiem ustawiono krzyż poświęcony ofiarom komunizmu. Została też ustanowiona tablica upamiętniająca. Obiekt w okresie III RP wielokrotnie pełnił rolę kulturalną. Odbywały się tu m.in. przedstawienia Teatru im. Wandy Siemaszkowej, „Spotkania z Muzami” i spektakle I Rzeszowskich Plenerowych Spotkań Teatralnych.

Czasy obecne i plany na przyszłość 

Swoją dotychczasową formę zamek otrzymał w 1906 roku. Najważniejszy remont ostatnich lat obejmował wymianę dachu prowadzoną od 2002 roku. Od 2004 roku trwają prace nad utworzeniem trasy turystycznej "Śladami konfederatów barskich". Jednym z jej elementów ma być wyposażony w 41 armat zamek w Rzeszowie. Pierwsza armata odlana współcześnie na wzór XVIII-wiecznej, dostarczona została z Orłów pod Przemyślem 23 marca 2004 roku. 

Od 2005 roku miasto planuje przejęcie zamku i przeniesienie do niego siedziby muzeum okręgowego. Zwiększyłoby to atrakcyjność instytucji i pozwoliło na wyeksponowanie dodatkowych okazów, aktualnie przechowywanych w magazynach. Aby było to możliwe konieczne jest wybudowanie nowej siedziby Sądu Okręgowego, nad czym prace opóźniają się już od kilku lat.