Ratusz został wybudowany na Rynku Nowego Miasta (dzisiejszy Plac Wolności). Formą nawiązuje do wzniesionego w tym samym okresie kościoła Świętej Trójcy, znajdującego się po drugiej stronie ulicy. Oba budynki tworzyły symboliczną reprezentacyjną bramę wjazdową na ulicę Piotrkowską. Po przebudowie kościoła, ratusz został jedynym budynkiem, który zachował dawną formę architektoniczną.

Budynek wieńczy czworoboczna wieża z dzwonnicą i zegarem (uruchomiony w 1834 roku). W ratuszu znajdowało się mieszkanie burmistrza, archiwum miejskie, skarbiec, sala obrad, kancelaria oraz areszt policyjny.
Do I wojny światowej budynek pełnił rolę siedziby władz miejskich. W listopadzie 1914 roku z niemieckiego samolotu zrzucono bombę, która wybuchła przed gmachem budynku. W wyniku eksplozji z budynku powypadały wszystkie szyby, uszkodzony został zegar a z elewacji spadła część tynku. W tej sytuacji gmach przestał być siedzibą władz miejskich. Okupacyjny, niemiecki, zarząd miasta wiosną 1915 podjął decyzję o przeprowadzeniu gruntownego remontu ratusza. Zadbano o rekonstrukcje wszelkich dawnych szczegółów architektonicznych, opierając się między innymi na zdjęciach z 1888 roku. Po tym remoncie budynek zajęły biura Wydziału Podatkowego, Zdrowotności oraz Wydział Ksiąg Ludności i pozostały w nim prawie do końca lat 20. XX wieku.

W 1927 roku budynek przeznaczono na Archiwum Akt Dawnych m. Łodzi, które funkcjonuje tu do dzisiaj (obecnie jako Archiwum Państwowe w Łodzi).

W 1964 roku obiekt wpisano do rejestru zabytków.