W 1801 poza ówczesnymi granicami Łomży został wytyczony teren przeznaczony dla nowego cmentarza rzymskokatolickiego. W latach trzydziestych XIX wieku dołączono obok wydzielony teren dla cmentarza ewangelickiego, a w początkach lat sześćdziesiątych także dla cmentarza prawosławnego. Granice rozdzielające te trzy nekropolie ulegały zmianom i w końcu uległy niemal całkowitemu zatarciu. Dziś te nekropolie tworzą tzw. zespół cmentarzy wyznaniowych i komunalnych. Zespół cmentarny jest jedną z najstarszych nekropolii w Polsce. Co roku poszczególne nagrobki są remontowane. Na XIX-wiecznym cmentarzu łomżyńskim znajduje się ponad 560 zabytkowych nagrobków zróżnicowanych pod względem stylowym, artystycznym i materiałowym. Zachowały się grobowce i nagrobki w stylu klasycystycznym, neoklasycystycznym, neogotyckim, eklektycznym, niektóre z elementami neorenesansowymi.

Łomżyńska nekropolia została wpisana do rejestru zabytków decyzją z dnia 26 listopada 1985 wydaną przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Łomży, pod numerem rejestru 211.


Zabytkowe obiekty na terenie cmentarza:
1. Dom Grabarza – dom przedpogrzebowy z 1853. Zbudowany według projektu budowniczego powiatowego, Teodora Bogumiła Seyfrieda. Wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-285 z 14 maja 1987.

2. Kaplica Śmiarowskich – kaplica grobowa rodziny Śmiarowskich. Wybudowana w 1838 przez Mateusza Śmiarowskiego, kaplica poświęcona jego zmarłej żonie Wincencie Ludwice i jej dzieciom. Rok później przekazana parafii i miastu jako kaplica cmentarna, w miejsce starej zniszczonej drewnianej kaplicy pw. Świętego Rocha. Wpisana do rejestru zabytków pod numerem A-282 z 19 marca 1987.

3. Dzwonnica – murowana dzwonnica wzniesiona w 1886 w pobliżu Kaplicy Śmiarowskich. Figuruje w rejestrze zabytków.

4. Kaplica ewangelicka – dawna kaplica ewangelicka zbudowana w 1844. Budynek murowany. Figuruje w rejestrze zabytków.

5. Kaplica prawosławna – kaplica pw. Grobu Pańskiego. Wybudowana w 1906. Styl neoklasycystyczny. Wpisana do rejestru zabytków.

6. Ogrodzenie z bramami – w skład ogrodzenia wchodzą m.in. dwie trójdzielne bramy główne z 1879: neoromańska brama główna prowadząca do dawnego cmentarza ewangelickiego oraz neogotycka brama główna prowadząca na cmentarz rzymskokatolicki. Ogrodzenie cmentarza wraz z bramami figuruje w rejestrze zabytków.

Poza nielicznymi wyjątkami nie chowa się już na nim zmarłych. Obecnie w Łomży dokonuje się pochówku na nowym cmentarzu położonym w południowej części miasta przy ulicy Przykoszarowej.





Opis skopiowano z wikipedii.
Zdjęcia: Patryk Korzeniecki, CC BY-SA 3.0 , via Wikimedia Commons