Budowy obecnej katedry podjął się w 1158 roku buskup Walter z Malonne z wykorzystaniem murów poprzedniej świątyni znajdującej się w tym miejscu (brak jednoznacznych informacji dotyczących daty, w której powstała w tym miejscu I świątynia). Dwuwieżową, trójnawową bazylikę ukończono w 1180 roku. Elewacje wykonane były z wielkoformatowych bloków z białego wapienia i urozmaicone licznym detalem z czerwonego piaskowca. Długość katedry wynosiła wówczas 48,5 metra a szerokość 24,5 metra. Z tego okresu w Muzeum Archidiecezalnym przechowywane są liczne fragmenty a pod posadzką prezbiterium zachowały się pozostałości krypty.

W następnych dziesięcioleciach postępowała realizowana w kilku etapach przebudowa. W latach 1244-1272 biskup Tomasz I rozbudował katedrę od wschodu o prosto zamknięty chór ceglany z obejściem w stylu wczesnego gotyku katedralnego. Wschodnia elewacja otrzymała wielkie okno, ponadto w szczycie ulokowano okno poddasza.

Około 1315 roku od strony wież rozpoczęto budowę nowej, gotyckiej nawy, którą ukończono około 1349 roku. Nowe nawy zaczęto budować od zachodu otaczając murami stare nawy romańskie. Popełniono jednak błąd i oś głównej nawy przesunięta jest od osi prezbiterium o kilkanaście centymetrów, co widoczne jest do dziś w postaci uskoku w południowej, zewnętrznej ścianie katedry. Następnym etapem była kaplica Mariacka ulokowana za obejściem, dzieło mistrza Pieszki z lat 1354-1368. Kaplice boczne i górne kondygnacje wieży północno-zachodniej powstały w XV wieku. Południowo-zachodnią wieżę zbudowano zaledwie do wysokości czterech kondygnacji. W 1517 roku biskup Turzo ufundował nowy portal zakrystii, uważany za pierwsze dzieło renesansu na Śląsku.

W 1540 roku pożar strawił dach, dzwony i hełm północnej wieży. Odbudowano go 16 lat później, już w stylu renesansowym. Identyczny hełm uzyskała podwyższona w latach 1568-1580 wieża południowa. W 1672 roku dobudowano barokową kaplicę Najświętszego Sakramentu a w latach 1680-1700 kaplicę św. Elżbiety. W latach 1716-1724 powstała kaplica Bożego Ciałą a w 1749 roku kaplica zmarłych.

Mający miejsce w czerwcu 1759 roku pożar zniszczył hełmy wież wraz z dzwonami, dach, zakrystię, chór i organy. Zniszczenia stopniowo odbudowywano przez następne 150 lat. W XIX wieku dokonano przebudowy wnętrza katedry i zachodniej elewacji z przedsionkiem w stylu neogotyckim.

Prowadzone na początku XX wieku prace objęły m.in. uzupełnienie zniszczonej w 1759 roku kamieniarki północno-zachodniej wieży a skromniejszą dotychczas wieżę południowo-zachodnią ozdobiono w podobny sposób. W latach 1912 i 1922 wzniesiono nowe hełmy.

W 1930 roku biskupstwo wrocławskie zostało podniesione do rangi arcybiskupstwa i metropolii a katedra stała się archikatedrą.

W 1945 roku w czasie oblężenia twierdzy Wrocław przez Armię Czerwoną zniszczeniu uległo aż 70% katedry. Zrujnowane zostały hełmy, dachy, spłonęły organy. Zniszczeniu uległy także stalle i częściowo ołtarz główny. Część ocalałego wyposażenia wywieziono.

W następnych latach trwał proces odbudowy archikatedry i uzupełniania jej wyposażenia. Do świątyni przeniesiono pentaptyk z Lubina, który stał się głównym ołtarzem, stalle z katedry św. Wincentego, obraz Matki Bożej z Międzylesia i organy z Hali Stulecia. Od 1968 roku prowadzono drugi etap konserwacji. Przebudowano szczyt zachodni, zrekonstruowano pokrycia dachowe, dokonano konserwacji wnętrza, odsłonięto zamurowane dachowe okno wschodnie. W 1991 roku ustawiono nowe, siedemnastotonowe hełmy na wieżach katedry. Każdy hełm ma 37 metrów i od tej pory obie wieże mają po około 97 metrów wysokości. W północno-zachodniej wieży wbudowano windę umożliwiającą wjazd na widokową galeryjkę wokół hełmu.

---.

Zdjęcia: Aw58, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons