Zbudowane w miejscu przedwojennego obserwatorium, dzięki inicjatywie wójta gminy Wiśniowa, Juliana Murzyna. Powstało dzięki współpracy z wiodącymi uniwersyteckimi ośrodkami astronomicznymi w Polsce. Przedsięwzięcie, jako projekt „Odbudowa przedwojennego Obserwatorium Astronomicznego – Miasteczko Gwiezdne Lubomir” zostało dofinansowane w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, budżetu państwa oraz budżetu gminy.

Wkrótce po objęciu stanowiska dyrektora Obserwatorium Krakowskiego w 1919 profesor Tadeusz Banachiewicz wpadł na pomysł wybudowania zamiejskiej stacji obserwacyjnej. Wybrano szczyt Lubomir (wtedy – do 1932 – zwany Łysiną) dzięki niewielkiej odległości od Krakowa (33 km), statystycznie dobrej pogodzie oraz brakowi źródeł zanieczyszczenia powietrza i świateł w najbliższej okolicy.

Właściciel terenu, książę Kazimierz Lubomirski podarował 10 ha lasu na szczycie góry oraz leśniczówkę na rzecz stacji. Budowę zakończono w 1922 i oddano stację do użytku 2 czerwca. Pierwszym jej kierownikiem został Jan Gadomski.

Początkowo stacja była wyposażona w 2 refraktory: o średnicy 135 mm i o średnicy 76 mm. Znajdowała się tu również stacja meteorologiczna. W obserwatorium nie było prądu elektrycznego ani telefonu. W późniejszych latach zainstalowano kolejny teleskop, o średnicy 115 mm.

W stacji na Lubomirze pracowali – poza Janem Gadomskim – m.in. Lucjan Orkisz, Jan Mergentaler, Rozalia Szafraniec, Kazimierz Kordylewski i Fryderyk Koebcke.


22 marca 2003 powstał Komitet Odbudowy Obserwatorium Astronomicznego na Lubomirze. Przewodniczącym komitetu został Julian Murzyn, wójt gminy Wiśniowa, a przewodniczącym zespołu programowego prof. dr hab. Jerzy Kreiner, astronom, dyrektor Instytutu Fizyki Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.

15 kwietnia 2005 został złożony wniosek o dofinansowanie odbudowy Obserwatorium Astronomicznego w ramach projektu „Odbudowa przedwojennego Obserwatorium Astronomicznego – Miasteczko Gwiezdne Lubomir”. 27 grudnia 2005 Zarząd Województwa Małopolskiego podjął uchwałę o dofinansowaniu budowy obserwatorium. Głównym wykonawcą robót została firma Budostal-5 S.A. w Krakowie.

17 lipca 2006 – w 70. rocznicę odkrycia drugiej komety przez Władysława Lisa – wmurowano kamień węgielny pod budowę. 18 kwietnia 2007 podjęto uchwałę o nadaniu Obserwatorium imienia Tadeusza Banachiewicza. Oficjalne otwarcie Obserwatorium Astronomicznego im. Tadeusza Banachiewicza nastąpiło 6 października 2007.

Gmina Wiśniowa zawarła umowy o współpracy z:

Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu,
Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie,
Katedrą Astronomii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Współpraca ta jest podstawą działania obserwatorium.

Obserwatorium jest wyposażone m.in. w:

w pełni zautomatyzowany teleskop o średnicy 43,2 cm f/6,7 w kopule o średnicy 5 m, na montażu 10micron GM4000QCI;
w pełni zautomatyzowana kamera Schmidta o średnicy lustra 35 cm (średnica płyty korekcyjnej – 30 cm, a ogniskowa – 72 cm, światłosiła – f/2,4) w kopule o średnicy 3 m;
teleskop Schmidta-Cassegraina o średnicy lustra i płyty korekcyjnej 35,6 cm i ogniskowej 391 cm (światłosiła – f/11);
teleskop Schmidta-Cassegraina o średnicy lustra 20 cm i ogniskowej 203 cm;
refraktor o średnicy obiektywu 12 cm i ogniskowej 90 cm (f/7,5),
refraktor o średnicy 8 cm i ogniskowej 48 cm (f/6);
teleskop Coronado SolarMax 60 (średnica soczewki 6 cm) z 0,5 Å pasmem przepuszczania, przepuszczający jedynie promieniowanie w paśmie emisji wodoru, używany tylko do pokazów Słońca.
Obserwatorium na Lubomirze jest jedynym obserwatorium w Polsce, które jest stale udostępnione zwiedzającym. W okresie od połowy czerwca, do połowy września obserwatorium można odwiedzić od czwartku do niedzieli w godzinach od 12:00 do 18:00. Wieczorami (w okresie wiosennym, letnim i jesiennym) odbywają się pokazy nieba. Obecnym kierownikiem obserwatorium jest Marcin Cikała.






Opis skopiowano z wikipedi.
fot. Rafał M. Socha (Azymut), CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons