Muzeum odwołuje się do tradycji gabinetów naukowych i kolekcji artystycznych, organizowanych na potrzeby planowanego Uniwersytetu Warszawskiego (zał. 1816). W 1809 roku zainicjowano kupowanie dzieł z dawnych zbiorów króla Stanisława Augusta, a w roku 1817 - już po powołaniu nowej uczelni edyktem króla Aleksandra I - utworzono Wydział Nauk i Sztuk Pięknych wraz z jego muzeum. Przez pierwsze lata działalności mieściło się ono w Pałacu Kazimierzowskim. W 1820 roku zostało ulokowane w gmachu obecnego Wydziału Historycznego (stąd nazwa - Gmach Pomuzealny). W jego najpiękniejszym wnętrzu - Sali Kolumnowej - prezentowano odlewy gipsowe najwybitniejszych dzieł rzeźby antycznej i renesansowej. Nie udało się utworzyć planowanej galerii malarstwa, ale w przeznaczonej dla niej sali na pierwszym piętrze gmachu zorganizowano Gabinet Zoologiczny. Muzeum w tym kształcie przetrwało do 1831, kiedy w wyniku represji po powstaniu listopadowym władze rosyjskie zamknęły Uniwersytet Warszawski, a najcenniejsze zbiory skonfiskowano i jako łup wojenny wywieziono do Rosji.

Gabinet Wzorów Gipsowych oraz Gabinet Zoologiczny znajdujące się dalej w Gmachu Pomuzealnym działały także po zamknięciu uczelni pod opieką Dyrekcji Gabinetów Naukowych, która roztaczała opiekę nad pozostałymi kolekcjami uniwersyteckimi. W II połowie XIX w. podjęto próby ustanowienia na stałe instytucji muzealnej wykorzystującej dawne zbiory uniwersyteckie. W 1862 powołane zostało Muzeum Sztuk Pięknych, które było ściśle powiązane ze Szkołą Główną Warszawską mieszczącą się w budynkach dawnego uniwersytetu. Muzeum przejęło także część dawnych uniwersyteckich zbiorów z zamiarem ich powiększania i eksponowania. W 1875 roku z powodu braku własnych pomieszczeń Muzeum Sztuk Pięknych zwróciło uniwersytetowi cały zbiór, gdzie pozostał aż do wybuchu II wojny światowej.

W 1869 r. podbibliotekarz Hipolit Skimborowicz urządził Muzeum Starożytności w Pałacu Kazimierzowskim. W muzeum prezentowane były obiekty z uniwersyteckich zbiorów związane tematycznie ze starożytnością, znaleziska archeologiczne, pamiątki historyczne i okazy etnograficzne, m.in. popiersia, modele architektoniczne i mumie egipskie. Rozwój muzeum zahamowały zmiany instytucjonalne. Władze rosyjskie rozwiązały Szkołę Główną w 1869 r., a na jej miejsce powołały Cesarski Uniwersytet Warszawski. Muzeum Starożytności zostało w 1871 r. przemianowane na Gabinet Starożytności, a następnie Gabinet Archeologiczny. Poszczególne jednostki Uniwersytetu posiadały różne zbiory o charakterze dydaktyczno-muzealnym, olbrzymią kolekcję minerałów w Gabinecie Mineralogicznym, czy wspomniane wcześniej kolekcję odlewów gipsowych i zoologiczną. Zbiory te służyły następnie Uniwersytetowi Warszawskiemu w okresie międzywojennym.


W 1980 r. muzeum uniwersyteckie otrzymało współczesną formę instytucjonalną. Początkowo zbiory eksponowane były w Pałacu Kazimierzowskim. W 2000 roku przeniesiono je do klasycystycznego pałacu Tyszkiewiczów przy Krakowskim Przedmieściu 32. Po remoncie budynku, od stycznia 2015 roku, w Sali Stołowej dostępna jest wystawa stała „Orzeł i pięć gwiazd Uniwersytetu. Wystawa z okazji jubileuszu 200-lecia Uniwersytetu Warszawskiego poświęcona narodzinom uczelni”. Poza pałacem Tyszkiewiczów czasowe ekspozycje prezentowane są regularnie w holu budynku Starej Biblioteki UW. Najważniejsze wystawy czasowe:

Perła architektury Warszawy. Sala Kolumnowa – wczoraj – dziś – jutro (2012)
Michał Anioł w Warszawie. Poetyka rysunku i odlewu gipsowego (2012)
Uratowane z Potopu. Wisła 1655-1906-2009 - Interdyscyplinarne badania dna rzeki (2013)
Krybar w powstaniu warszawskim (2014)
W kręgu Quo Vadis (2017)
Powrót orła. Rola Uniwersytetu Warszawskiego w budowaniu polskiej państwowości (1915-1921) (2018)
Kolekcja DNA. Dwieście lat Gabinetu Zoologicznego UW (2018)
Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego organizuje coroczne Imieniny Chopina. Prowadzi spacery po zabytkowym kampusie przy Krakowskim Przedmieściu, przygotowuje wykłady dotyczące historii uczelni oraz zajmuje się działalnością wydawniczą.

Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego posiada kilkanaście tysięcy eksponatów - w tym rzeźby, obrazy, pieczęcie, odznaki, dyplomy, indeksy, medale, insygnia rektorskie i profesorskie, rękopisy, aparaturę naukową oraz inne przedmioty związane z uczelnią i postaciami ją tworzącymi. Część zbiorów udostępniana jest w formie cyfrowej na stronie internetowej. Oddzielny dział Muzeum stanowi archiwum fotografii, na które składa się ponad 10 tysięcy zdjęć, ilustrujących fascynującą i niekiedy dramatyczną historię stołecznej uczelni.






Opis skopiowano z wikipedii.
fot. Adrian Grycuk, CC BY-SA 3.0 PL , via Wikimedia Commons