Fort IV jako jedyny w Toruniu został zagospodarowany do obsługi ruchu turystycznego.

Fort został zbudowany w latach 1878–1884 z cegły na planie pięciokąta, jako główny fort artyleryjski typu biehlerowskiego i stanowił część północno-wschodniej linii obrony miasta, w szczególności ochraniał dworce kolejowe Toruń-Mokre i Toruń-Północ. Wzniesiony według obowiązujących zasad sztuki artyleryjskiej mógł przetrwać półroczne oblężenie. Przeznaczony był dla załogi złożonej z dwóch kompanii piechoty oraz obsługi stanowisk artyleryjskich (łącznie około 800 osób), zakwaterowanych w 31 pomieszczeniach mieszkalnych. Uzbrojenie obiektu stanowiło 14 dział średniego kalibru oraz w różnych okresach od 15 do 22 dział ciężkiego kalibru położonych w dwóch bateriach skrzydłowych razem ze schronami dla ich obsługi. Ogień z dział fortecznych mógł sięgać w okolice Papowa Toruńskiego i dzisiejszej dzielnicy Grębocin – obiekt nigdy jednak nie spełnił swoich militarnych zadań. Na terenie fortu zachował się tradytor i 9 schronów piechoty. W ostatnich latach zrewitalizowane zostały dwa stanowiska obserwacyjne (piechoty i artylerii) z obrotowymi wieżami. W latach 90. XIX wieku i w latach 1911–1914 przeszedł dodatkową modernizację: zamurowano część okien w pomieszczeniach mieszkalnych i wszystkie otwory okienne w dwóch pomieszczeniach technicznych, pozostałe wyposażono w pancerne okiennice, zlikwidowano windy amunicyjne w związku z wyprowadzeniem artylerii na baterie sprzężone oraz wprowadzono wentylację mechaniczną. Całość otoczono drutem kolczastym. Część koszar i poterna zostały wzmocnione metrową warstwą betonu na również metrowej poduszce piaskowej, co uodporniło żywotne części fortu na pociski z dział kalibru 220 mm.

W 1920 roku został przejęty przez Wojsko Polskie i oddany 63. pułkowi toruńskiemu, który ulokował tam kompanię ckm po przeprowadzeniu gruntownego remontu zdewastowanego przez wyjeżdżające wojsko pruskie fortu (fort został pozbawiony wszystkich mechanicznych elementów obsługi i pancernych okiennic). Na nowo przebito część zamurowanych otworów okiennych, odmalowano wnętrza i bramy wjazdowe, wyremontowano instalację elektryczną. Porzucono jednak zamiar adaptacji całości na większe koszary ze względu na niskie położenie w terenie i przez to duże zwilgocenie zabudowań fortecznych.

W 1956 roku wojsko zrezygnowało z użytkowania fortu, który miał zostać rozebrany, ostatecznie jednak zaadaptowano go na zakład uprawy pieczarek, a w latach 90. XX w. został sprzedany Jerzemu Okońskiemu. Nowy właściciel zaadaptował fort na cele turystyczne, czyniąc z niego jedyny obiekt tego typu w Toruniu – w pełni zakonserwowany, oczyszczony z roślinności maskującej, udostępniony turystom i przygotowany na organizację imprez różnego rodzaju. W forcie mieści się również schronisko młodzieżowe.

Na początku XXI w. na przedpolu fortu urządzono pole golfowe.






Opis skopiowano z wikipedii.
fot. Wistula, CC BY 3.0 , via Wikimedia Commons