W 1782 roku kasztelan Jacek Jezierski nabył dobra malenieckie, na terenie których znajdowały się bogate złoża rudy żelaza. W 1784 roku kasztelan spiętrzył wody rzeki Czarnej przepływającej przez Maleniec i utworzył staw o pow. 16 ha istniejący do dziś. Woda miała stanowić źródło energii dla planowanych zakładów i warsztatów. Stała się ona źródłem energii dla młyna, fryszerni i tartaka. W sąsiedniej miejscowości kasztelan wybudował wielki piec.

Celem Jezierskiego było zaspokojenie krajowego popytu na narzędzia używane w życiu codziennym takie jak: noże, kosy czy broń białą, która głównie była importowana z zagranicy. Manufaktura produkowała surowiec do wyrobu stalowych przedmiotów w postaci drągów, sztab, blach, prętów i drutów, wytwarzała także gotowe przedmioty i narzędzia gospodarskie - widły, kosy, pilniki, siekiery i topory, młynki, łopatki, zgrzebła, łyżki blaszane oraz broń sieczną np. pałasze.
W 1800 roku kasztelan zmuszony był sprzedać dobra malenieckie które nabył książę hesko-darmsztadzki Karol a w 1824 roku właścicielem stał się Tadeusz Bocheński.
Nowy właściciel dokonał w manufakturach znacznych innowacji i zwiększył potencjał produkcyjny zakładów.

Budynek zakładu, którym znajduje się obecnie Muzeum został wzniesiony około 1837 roku. Bocheński wybudował także w sąsiedniej Rudzie Malenieckiej walcownię i pudlingarnię, a w Maleńcu wzniósł dwie fryszerki, fryzownię, topornię i walcownię blachy. W 1844 roku w zakładach Bocheńskiego pracowało 150 pracowników.

Po zakończeniu kampanii wrześniowej zakład zajęli Niemcy. Obiekt został częściowo zniszczony przez wybuch min założonych na mostach przez Wojsko Polskie. W 1945 rok wycofujący się z Polski okupanci wysadzili mosty oraz system wodny zasilający fabryki.

Po Wojnie miejscowa ludność z własnej inicjatywy przystąpiła do odbudowy zakładu. Już w 1945 roku zakład wznowił działalność częściowo na starym, XIX-wiecznym parku maszynowym. Załoga pracująca liczyła wówczas 120 osób. Zakład produkował miesięcznie około 50.000 szpadli i łopat stając się głównym źródłem zaopatrzenia w narzędzia m.in. dla odbudowującej się ze zniszczeń wojennych Warszawy. Do 1951 roku zakład produkował także gwoździe wycinane z blachy oraz okucia okienne. Zakład funkcjonował przez 22 lata aż do jego zamknięcia w 1967 roku. W tym samym roku obiekt został uznany za zabytek.

W 1970 roku doszło do porozumienia w efekcie czego obiekt znalazł się pod opieką Politechniki Śląskiej. Rozpoczęto działania mające na celu ratowanie obiektu. Wykonano m.in.: dokumentację obiektu, remont budynków i naprawę maszyn. Prace odbywały się pod nadzorem Świętokrzyskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach z pomocą zakładów przemysłowych branży hutniczej m.in.: Huty Katowice w Dąbrowie Górniczej, Huty Ostrowiec, ZUT Zgoda w Świętochłowicach, POLMO w Końskich.

W 2004 roku syndyk masy upadłościowej ogłosił przetarg na zakup obiektu. Właścicielem stał się Powiat Konecki który urządził w tym miejscu Muzeum.

Obecnie w Muzeum prezentowane są sprawne technologicznie i kompletne linie produkcyjne walcowni i produkcji narzędzi gospodarskich (łopat, gwoździ). Uruchomienie maszyn jest możliwe przy odpowiednim spiętrzeniu wody w zbiorniku przyzakładowym. W skład wystawy wchodzą także inne urządzenia metalurgiczne i wyroby zakładu. Park Maszynowy jest w dobrym stanie i sporadycznie jest włączany w ramach pokazów dla zwiedzających. Muzeum oprócz działalności wystawienniczej organizuje wystawy czasowe i różnorodne imprezy np. "Kuźnice Koneckie 2007" w ramach której odbył się piknik zorganizowano inscenizację historyczną przedstawiającą wizytę Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w Maleńcu jaka odbyła się w roku 1787.

Muzeum eksponuje stare, historyczne technologie produkcyjne przetwórstwa żelaza z XVIII i XIX wieku. Znajdują się tu:
1. dwie hale produkcyjne:
a) walcownia wraz z motorownią przylegającą do budynku - drewniana, na kamiennej podmurówce
- trzykomorowy piec grzewczy
- "Szaleniec" - koło zamachowe napędzające walcarnię i gwoździarnię. Nazwę przyjęło od prędkości - w trakcie pracy szprychy stawały się niewidoczne
- walcarka z 1843 roku
b) gwoździarnia, murowana z kamienia
- pasowy system napędowy głównego wału transmisyjnego, - dwie gwoździarki z 1840 roku,
- młot sprężynowy,
- zespół szlifierek,
- torowisko dla wózków szynowych,
- stanowisko kuźnicze wraz z prasą,
- wiertarka z XVIII w. o konstrukcji drewnianej z podnoszonym stołem,
- nożyce mechaniczne,
2. Układ hydroenergetyczny składający się z zapory ziemnej długości 1630 m. tworzący kilkuhektarowy zbiornik wodny:
- dwa koryta doprowadzające wodę na koła wodne,
- wewnętrzny układ napędu fabryki złożony z kół zębatych i drewnianych,
- system jazów wodnych z upustem zasilającym.
3. Droga kasztelańska
4. Osiedle fabryczne
- budynki mieszkalne, w których prowadzony jest obecnie hotel,
- dziedziniec eksponujący maszyny m.in. kafar.





Opracowano na podstawie wikipedii.
Zdjęcia: DJ-23997 Dariusz Jaskulski [CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)]