Pierwszy kościół powstał w Ostrowie w pierwszej połowie XV w., prawdopodobnie w czasie zbliżonym do czasu lokacji samego miasta (w 1404 lub wcześniej). Nosił wezwania Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, św. Stanisława Biskupa i Męczennika, św. Andrzeja Apostoła oraz św. Doroty. Początkowo był to kościół filialny parafii w Wysocku, osobną parafię ostrowską ustanowiono w Poznaniu z nadania kanonika kolegiaty Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kaliszu Jerzego z Ostrowa herbu Korab w 1434. Konsekrowany został dopiero w połowie XVII w. przez sufragana gnieźnieńskiego Jana Madalińskiego. Wiadomo tylko, że był to obiekt drewniany, można też, z dużym prawdopodobieństwem, przypuszczać o jego niewielkich rozmiarach i posiadaniu jednej prostej nawy.

W związku z zapoczątkowanym w XVIII w. przyspieszonym rozwojem Ostrowa pojawiła się konieczność budowy nowej, większej świątyni. Powstała ona, dzięki właścicielowi miasta Michałowi Radziwiłłowi, w latach 1781–1782, na miejscu pierwszego kościoła. Nigdy nie dokonano konsekracji. Jego dobrodziejami i patronami byli między innymi książęta Bogusław Fryderyk Radziwiłł i Wilhelm Radziwiłł. Była to obszerna, drewniana świątynia wybudowana na planie bazylikowym, z trzema nawami, o bogatym wyposażenia wnętrza (w 1906 roku było w niej 9 ołtarzy). Obok stała prosta drewniana dzwonnica. Z „drugim kościołem” związani byli między innymi ks. Augustyn Szamarzewski, ks. książę Edmund Radziwiłł, ks. Wincenty Głębocki, ks. Edmund Dalbor, ks. Edward Likowski. Świątynię rozebrano, w związku z wybudowaniem nowej, w 1906, a jego wyposażenie przekazano innym parafiom. Głównym źródłem informacji o „drugim” kościele jest wydana w 1906 roku praca Stary kościół parafialny w Ostrowie autorstwa ks. Arkadiusza Lisieckiego.

Szybki rozwój Ostrowa na przeł. XIX i XX w. oraz rosnący wśród mieszkańców miasta udział katolików wymusił budowę nowego kościoła. Autorem pierwszego projektu został Sylwester Pajzderski, kolejnego (w oparciu o pierwszy) Roger Sławski. Zdecydowano się na odwołania do stylu romańskiego, aby odróżnić kościół od budowanych przez Niemców świątyń gotyckich. Kamień węgielny pod budowę wmurowano w 1904 roku, w 500 rocznicę powstania pierwszego ostrowskiego kościoła. Nowa fara powstała staraniem m.in. księdza Walentego Śmigielskiego (który jednak nie dożył ukończenia budowy), a głównym fundatorem został książę Ferdynand Radziwiłł. Poświęcenie odbyło się 30 września 1906, a konsekracja 6 października.

Proboszczem parafii od 1906 do połowy 1915 był ks. Henryk Zborowski.

W 1920 Jarosław Iwaszkiewicz pisał o kościele: najładniejszy z kościołów współczesnych, jakie widziałem, szczególnie we środku, biały marmurowy, taki artystycznie wykończony w każdym szczególe, że robi nadzwyczajne wrażenie. W 1929 wykonano polichromię (Henryk Jackowski-Nostitz), której zdecydowana kolorystyka nie wpisuje się jednak w ogólną koncepcję kościoła.

W 1976 fara została nawiedzona przez obraz Matki Bożej Częstochowskiej – w uroczystościach uczestniczyli prymas Stefan Wyszyński i kardynał Karol Wojtyła. 25 marca 1992, bullą Jana Pawła II wyniesiono farę do rangi konkatedry diecezji kaliskiej.

Spośród proboszczów parafii wymienić należy m.in. ks. Stanisława Matuszczaka i ks. Leona Płotkę, ks. Ludwik Jarosz, ks. Tadeusz Zamysłowski. W latach 1981–2007 proboszczem był ks. prałat Alfred Mąka, który przeprowadził generalny remont świątyni. W latach 2007–2015 posługę proboszcza pełnił ks. prałat Tomasz Ilski. Po jego przejściu na emeryturę, 1 lipca 2015 r. nowym proboszczem został ks. kanonik Krzysztof Nojman, który w latach 1994–1998 był wikariuszem w tej parafii. 15 kwietnia 2021 r. ks. Krzysztof, przegrał walkę z chorobą wywołaną przez koronawirusa SARS-CoV2, zmarł w ostrowskim szpitalu. Trzy tygodnie później biskup kaliski Damian Bryl mianował następcę, którym został ks. kan. Adam Kosmała.

Spośród księży wikariuszy, którzy pełnili posługę w parafii wspomnieć należy m.in. o ks. Romualdzie Kujawskim, ks. Mieczysławie Kutznerze czy ks. Czesławie Majorku.

Podczas uroczystości odbywających się w konkatedrze oprawę muzyczną zapewnia Chór Konkatedralny pw. św. Grzegorza.

Trwa w parafii nieprzerwanie od 1632. Najstarszym zabytkiem kościoła jest malowany na desce obraz św. Anna z XVII w., który odsłaniany jest raz w roku we wspomnienie świętej.

Konkatedra jest czteroprzęsłową i trójnawową bazyliką z transeptem. Zbudowana z czerwonej, półklinkierowej cegły, dekoracje powstały z białego piaskowca. U zbiegu transeptu i nawy znajdują się rzygacze w postaci smoków. Rozbudowane, zakończone trójbocznie prezbiterium otoczone jest wieńcem absyd połączonych korytarzem i pokrytych stożkowymi dachami. Jego ośmioboczna bryła zwieńczona jest dachem ostrosłupowym. W nawach i transepcie zastosowano sklepienie krzyżowe, a w prezbiterium konchowe z lunetami. Wieża położona jest asymetrycznie, w przedniej części kościoła. Liczy 55 metrów wysokości. Zakończona jest spiczastym, czteropołaciowym dachem. Kościół był budowany na podmokłym gruncie więc wylano pod niego metrowej grubości płytę betonową, a pod samą wieżę wbito, na głębokość 8 metrów, 200 pali. Masywne fundamenty były pomyślane na grobowiec rodziny Radziwiłłów herbu Trąby (G. Klause Roger Sławski...).


Fasada z portykiem, rozetą wypełnioną witrażami oraz z kompozycją arkadowych wnęk. Portyk z piaskowca posiada kolumnadę oraz tympanon, na którym znajduje się płaskorzeźba Władysława Marcinkowskiego Zwiastowanie. Pod kolumnadą ustawione jest inne dzieło tego autora, pochodząca ze Starego Cmentarza rzeźba nagrobna Pielgrzym, wyrzeźbiona w piaskowcu w roku 1890.

Dla witraży opracowano program ikonograficzny (od roku 2010 trwa ich renowacja):

w czołowych oknach prezbiterium znajdują się sceny z życia Chrystusa,
w rozetach północnej części transeptu umiejscowione są Ukrzyżowanie i płaczące anioły,
w rozetach ściany południowej transeptu przedstawiono Wniebowstąpienie i adorujące anioły,
wokół ołtarza Matki Bożej Częstochowskiej ulokowano, ufundowane przez ks. Śmigielskiego, witraże muzykujących aniołów.
Witraże Ostrowskiej Konkatedry
Ostrów Wielkopolski 885-05.jpg
Polichromia przedstawia kwiatowe motywy dekoracyjne, w które wkomponowano przedstawienia figuralne. Na sklepieniu prezbiterium namalowano polskich świętych i błogosławionych, przy czym centralne miejsce zajmuje święty Stanisław. Wizerunki świętych przedstawione są także we wnękach umiejscowionych w nawie kościoła.


Przestronne, oktogonalne prezbiterium posiada dwupoziomową galerię z 30, wykonanymi z piaskowca, kolumnami wspierającymi kopulaste sklepienie. Pośrodku znajduje się marmurowy ołtarz główny z sygnaturą na mensie Fecit Stefan Ballenstedt Berlin – Poznań 1907. Ołtarz zdobią cenne rzeźby wykonane przez Władysława Marcinkowskiego:

wykonana z alabastru Najświętsza Maria Panna z Dzieciątkiem Jezus,
dwaj adorujący aniołowie.
Kościół posiada 6 ołtarzy bocznych:

ołtarz Serca Jezusowego z Kaplicą Wieczystej Adoracji[8], w prawej nawie, w absydzie,
ołtarz św. Józefa, w prawej nawie, w niszy,
ołtarz św. Teresy od Dzieciątka Jezus, w prawej nawie, w niszy,
ołtarz Matki Bożej Częstochowskiej. w prawej nawie, w bocznej kaplicy,
ołtarz św. Andrzeja Apostoła z obrazem Matki Bożej Nieustającej Pomocy, w lewej nawie, w absydzie,
ołtarz św. Antoniego, w lewej nawie.
W ołtarzu Serca Jezusowego znajdują się cztery rzeźby Marcina Rożka, wykonane około 1930 z drewna lipowego. Przedstawiają św. Alojzego, św. Wincentego á Paulo, św. Franciszka Serafickiego i św. Stanisława Kostkę.

W ołtarzu św. Andrzeja znajduje się pięć drewnianych (umieszczonych na marmurowych podstawach) rzeźb autorstwa Władysława Marcinkowskiego. Są one naturalnej wielkości i przedstawiają: św. Kazimierza, św. Jacka, św. Andrzeja apostoła, św. Stanisława biskupa oraz św. Jana Nepomucena.

W kaplicy bocznej znajdują się: ołtarz Matki Bożej Częstochowskiej będący pamiątką po więzionym w Ostrowie kard. Ledóchowskim, witraże muzykujących aniołów fundacji ks. Śmigielskiego oraz grób Sługi Bożego ks. Kazimierza Rolewskiego byłego proboszcza ostrowskiego (trwa proces beatyfikacyjny).

W kościele znajdują się także:

marmurowa ambona z mozaiką św. Piotra,
marmurowa chrzcielnica z nakryciem z kutej blachy,
głowa ze zniszczonego przez hitlerowców, najstarszego w Ostrowie, pomnika św. Jana Nepomucena,
dzwon z pierwszego kościoła (konkatedra jest trzecim),
pamiątkowe tablice ku czci Mieczysława Ledóchowskiego, Edmunda Dalbora oraz Walentego Śmigielskiego.
Organy 32 głosowe zbudowane w latach 1909–1910 przez firmę Józefa Stanisławskiego z Poznania.

Budowa nowego kościoła pomyślana została kompleksowo. W krótkim czasie przed i po wybudowaniu fary powstało kilka obiektów służących parafii.

Plebania, powstała ok. 1906, posiada elementy neogotyku (ozdobnie zwieńczone ryzality), licowana jest kontrastującymi: czerwoną cegłą i białym tynkiem, otoczona jest obszernym ogrodem.
Dom Katolicki, powstały pod koniec XIX w., ascetyczny w wyglądzie – prosty budynek z wysokimi (gotyckimi) oknami, wewnątrz scena teatralna, stworzona w latach zaborów dla przeciwwagi do pruskiego Teatru Miejskiego, na bokach sceny znajdują się popiersia Tadeusza Kościuszki i Karola Marcinkowskiego, a na ręcznie malowanej kurtynie przedstawione są warszawskie Łazienki. Obiekt był jednym z najważniejszych ośrodków narodowych w Ostrowie w latach pruskich. Najważniejsze wydarzenia, które są związane z Domem Katolickim noszą nazwę Republiki Ostrowskiej.
Konwikt Arcybiskupi, powstały XIX i XX w., z elementami neobaroku, z godłami arcybiskupimi na szczytach, Niemcy, w czasach zaborów, nazywali to miejsce „rozsadnikiem polskości”, do września 2015 r. Muzeum i Pracownia Konserwatorska Diecezji Kaliskiej, obecnie w budynku znajduje się Ostrowskie Centrum Pomocy Caritas – Schronisko dla kobiet i kobiet z dziećmi.
Grota Matki Bożej z Lourdes, powstała w latach 1928–1933.






Opis skopiowano z wikipedii.