Jezioro składa się z czterech plos (basenów jeziornych):
- olsztyńskie (zatoka Grunwaldzka), basen południowy o pow. 120,4 ha
- zgutkowskie (zatoka Kopernika), basen północny o pow. 117,9 ha
- łupstychskie (Łabędzia Szyja) - basen zachodni o pow. 85,4 ha
- Przejma (Pacyfik) - basen wschodni o pow. 84,9 ha

Baseny połączone są cieśninami: Zakręt, Czarne Wrota i Lwia Paszcza. Przy Zatoce Grunwaldzkiej znajduje się plaża miejska.

Średnia głębokość jeziora: 10,6 metra,
Największa głębokość jeziora: 43 metry,
Długość linii brzegowej: 22,48 km

Północna część jeziora - gutkowska - otoczona jest polami uprawnymi i zabudową dzielnic Olsztyna - Gutkowo i Likusy. Ploso środkowe - Przejma - łączące pozostałe części zbiornika otaczają lasy i pola uprawne. Zatokę łupstychską otaczają pola uprawne i lasy, a przy zachodnim brzegu leży osiedle Łupstych. W pobliżu plosa olsztyńskiego, praktycznie już poza granicami bezpośredniej zlewni, znajduje się osiedle domków jednorodzinnych Dajtki. Od strony Dajtek linia brzegowa jest urozmaicona zatoką zwaną Miłą. 

Jezioro Ukiel jest największym jeziorem w Olsztynie. Znajdują się przy nim przystanie żeglarskie (w tym przystań Olsztyńskiego Klubu Sportów Wodnych), kajakowe, ośrodki wypoczynkowe oraz plaża miejska. Wokół jeziora zlokalizowane jest całoroczne Centrum Rekreacyjno-Sportowe „Ukiel” w Olsztynie.

fot.  Mazaki, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons