Za początek muzeum Zamku Królewskiego na Wawelu można uznać rok 1882, kiedy to Jan Matejko ofiarował do muzeum, mającego powstać w królewskiej rezydencji, swój sławny obraz "Hołd pruski" (obecnie w depozycie w Muzeum Narodowym w Krakowie, w Galerii Malarstwa XIX wieku w Sukiennicach).

Zbiory "wawelianów" zaczęto tworzyć przy okazji prac konserwatorskich prowadzonych w zamku od roku 1905, po opuszczeniu królewskiego wzgórza przez wojska austriackie. Ważną rolę w kształtowaniu muzeum odegrało Kierownictwo Restauracji Zamku na Wawelu (późniejsze Kierownictwo Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu) – instytucja wówczas utworzona w celu prowadzenia prac konserwatorskich w zamku wawelskim po jego wykupieniu od austro-węgierskich władz wojskowych (która działała do końca 1985). Dzięki działalności Kierownictwa odnowiona została większość zabudowań Zamku. W 1986 zadania organizowania prac konserwatorskich przejęły Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu.

Gromadzenie zbiorów muzealiów kontynuowano podczas I wojny światowej. W 1930 powołano centralną instytucję muzealną: Dyrekcję Państwowych Zbiorów Sztuki, których jednym z oddziałów stał się zamek wawelski. Trzon zbiorów stanowiły i stanowią dzieła sztuki i pamiątki historyczne rewindykowane z Rosji po traktacie ryskim w roku 1921, w tym słynne arrasy króla Zygmunta Augusta i Szczerbiec, koronacyjny miecz królów polskich. Jako samodzielne muzeum Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki powstało w 1945 roku. Ważnymi datami dla historii zbiorów wawelskich po II wojnie światowej był rok 1961, kiedy powróciły z Kanady na Wawel arrasy królewskie oraz rok 1994, kiedy Karolina Lanckorońska ofiarowała zachowaną część kolekcji dzieł sztuki, zgromadzoną przez jej ojca, Karola Lanckorońskiego, z wyjątkowymi dziełami malarstwa renesansowego.

Zamek prezentuje obecnie sześć stałych ekspozycji: Reprezentacyjne Komnaty Królewskie, Prywatne Apartamenty Królewskie, Skarbiec Koronny i Zbrojownia, Sztuka Wschodu (z unikatową kolekcją namiotów tureckich), Wawel Zaginiony, Wawel Odzyskany, trasę Ogrody Królewskie na Wawelu (wraz z rezerwatem archeologicznym kościoła Św. Gereona) oraz wystawy w dwóch oddziałach: na zamku w Pieskowej Skale i dworze w Stryszowie.


Zamek działa na podstawie statutu nadanego przez Ministra Kultury (Dz.Urz.MKiDN nr 4 poz.7 z 2000 roku). Zamek Królewski na Wawelu jest muzeum o charakterze rezydencji historycznej.

Celem Zamku jest w szczególności zachowanie zabytkowej substancji Wawelu jako najwyższej rangi pomnika historii, tradycji kulturowej i religijnej narodu polskiego oraz elementu dziedzictwa światowego, ideowe odtworzenie przeszłości Wawelu w jej wielorakich aspektach,szerokie włączenie powyższych wartości w obieg kultury narodowej.

Zamek realizuje powyższe cele poprzez gromadzenie i skuteczne ochranianie odpowiednio dobranych dzieł sztuki i pamiątek historycznych, poddawanie konserwacji swych zabytkowych budowli i zbiorów w celu utrzymania ich w możliwie najlepszym stanie, upowszechnianie w kraju i zagranicą swych zabytków i wiedzy na temat Wawelu w sposób sprzyjający pełnemu odbiorowi ich wartości, organizowanie i prowadzenie badań naukowych, prowadzenie działalności wydawniczej, edukacyjnej i informacyjnej, utrzymywanie w należytym stanie pozostających w jego zarządzie zabudowań wraz z otoczeniem i wykorzystanie ich zgodnie z przeznaczeniem.

Nazwa, wizerunek i logo Zamku są zastrzeżone w Urzędzie Patentowym RP.






Opis skopiowano z wikipedii.
fot. User:Piotrus, CC BY-SA 3.0 , via Wikimedia Commons