Góra jest także źródłosłowiem nazwy miasta, gdyż w języku staropolskim wyraz chełm oznaczał wzgórze.

Na górze znajduje się krzyż z wyrzeźbioną w drewnie postacią Chrystusa, który zlokalizowany jest na Wysokiej Górce, na której znajdują się m.in. pozostałości grodu obronnego z X w. oraz zamku książęcego z XIII w. wzniesionego przez Daniela Romanowicza.

Centralne miejsce wzniesienia zajmuje zespół pokatedralny, w skład którego wchodzą m.in.:
- Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny;
- Klasztor Bazylianów;
- Pałac Biskupów Greckokatolickich;
- Brama Uściłuska w Chełmie;
- Dzwonnica;
- Ogród Różańcowy;
- Organistówka – budynek powstały na przełomie XIX/XX wieku, zlokalizowany przy wjeździe na teren Bazyliki Narodzenia NMP od strony ul. Lubelskiej. Posiada styl klasycystyczny, z ubogim wystrojem architektonicznym. Pokryty czterospadowym dachem. Podczas II wojny światowej zorganizowano w nim szpital miejski. Obecnie ma tu swoją siedzibę Chełmska Delegatura Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków;
- Kostnica – murowany budynek zlokalizowany w południowo-zachodniej części placu katedralnego. Zbudowana została na rzucie kwadratu i pokryta dachem namiotowym;
- Kapliczka – murowana budowla typu domkowego pochodząca z końca XIX wieku. Została zbudowana na rzucie kwadratu. Pokryta jest dachem dwuspadowym. Posiada od frontu prześwit, który jest sklepiony łukiem odcinkowym oraz flankowany pilastrami. Znajduje się w niej replika obrazu Matki Boskiej Chełmskiej. Kapliczka zlokalizowana jest w Parku XXX-lecia;
- Studnia Dolnego Zamku – pochodząca z ok. XIII wieku studnia zamkowa z kamienną cembrowiną o średnicy 2,7 m i głębokość 60 m. Znajduje się ona na terenie Ogrodu Różańcowego;
- budynek dawnego Bractwa Cerkiewnego;
- budynki gospodarcze.


Zespół pokatedralny otacza kamienny mur posiadający ceglane przęsła i gzymsowe filary.

Na północnym stoku góry znajdują się cmentarze: wojenny (powstały w 1915 r.) i prawosławny (powstały ok. 1867 r., będący miejscem pochówku rosyjskiej elity urzędniczej). Natomiast od strony północno-wschodniej zlokalizowany jest Park XXX-lecia założony w latach 70. w miejscu Parku Kolejowego zaplanowanego w dwudziestoleciu międzywojennym.




Opis skopiowano z wikipedii.
Zdjęcia: Alina Zienowicz Ala z, CC BY-SA 3.0 , via Wikimedia Commons