Muzeum zbiera, konserwuje, przechowuje oraz eksponuje wszelkie ślady kultury duchowej i materialnej oraz zbiera dokumentację do historii dziejów Braci Czeskich.

Obecna działalność muzealna skoncentrowana jest przede wszystkim na organizacji i utrwalaniu podstaw merytorycznych, organizowaniu wystaw okresowych i stałych oraz na publikowaniu dotychczasowych badań nad interesującymi nas tematami. Młodzież szkolna często uczestniczy w lekcjach muzealnych, które są możliwością zapoznania się z ideałami czeskiej i polskiej reformacji.


Unikatowym zespołem jest archiwum Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Zelowie. Przetrwało ono bowiem II wojnę światową jako jedyne na ziemiach polskich dziewiętnastowieczne archiwum różnowiercze, lecz także dlatego, że dotyczy diasporalnej społeczności czeskiej i interesującego, jeśli chodzi o przemiany cywilizacyjne i społeczne, okresu.

Zespół zawiera 239 jednostek archiwalnych, w tym 71 ksiąg metrykalnych - w sumie 7,5 m. b. akt. Bardzo wyraźny ślad tak w treści akt, jak i w kształcie archiwum zostawili poszczególni proboszczowie. W wielu wypadkach odgrywali oni w historii Zelowa bardzo znaczącą rolę (najlepszym przykładem może być postać wieloletniego proboszcza ks. Jana Mozesa). Nad muzeum tym patronat przejął były prezydent Republiki Czeskiej Václav Havel.

W kościele ewangelicko-reformowanym w Zelowie zachował się także zespół kartuszy trumiennych związanych pierwotnie z ceremoniałem pogrzebowym. Do lat powojennych zawieszone były na ścianach zakrystii kościoła. Ogółem zachowały się 64 kartusze trumienne. Najstarszy z nich pochodzi z 1841, a najmłodszy z 1964. Kartusze podczas wystawienia trumny w kościele nabite były na jeden z krótszych boków trumny, a po zakończeniu uroczystości pogrzebowych, zawieszane były w kościele. W swoim pierwotnym przeznaczeniu były one użyte do identyfikacji zmarłego i oczywiście ozdoby trumny. Wtórnej, pamiątkowej funkcji, nabrały z chwilą zawieszenia w zakrystii. Napisy na kartuszach są interesującym materiałem pomocniczym dla badań genealogicznych. Sytuacja w Zelowie jest w tej mierze idealna, gdyż zachowały się prawie w komplecie parafialne księgi metrykalne, będące podstawowym źródłem dla badań tego rodzaju. Wszystkie metalowe kartusze trumienne wykonane z są blachy żelaznej, sztancowane i wycinane. Istnieje również grupa kartuszy wykonanych z kartonu, ale tłoczonych tą samą matrycą, która użyta została do tłoczenia blachy. Tła, napisy i ornamenty malowane są farbami olejnymi. Podobne kartusze zachowały się w wielu miejscowościach Polski, jednak nigdzie w aż tak dużym zespole.

Muzeum w Zelowie w 2003, rocznicę 200-lecia przybycia na te tereny potomków Braci Czeskich, otrzymało od Muzeum Komenského w Przerowie całe wyposażenie oraz pomoce dydaktyczne izby lekcyjnej z czasów Jana Amosa Komenskiego (XVII wiek), w warsztatach którego wszystkie jej elementy ekspozycji były sporządzone. Realizację projektu dr. Františka Hýbla przeprowadzili Ladislav Novák, Hana Holásková oraz Renata Skřebská.

Wystawy stałe
Śmierć w obrządku ewangelickim (zespół kartuszy trumiennych)
Sala lekcyjna z czasów Jana Amosa Komenskiego (XVII wiek)
Portrety Kompozytorów Polskich Waldemara Krygiera
Wystawy: V nouze o spaseni - Historia Husytyzmu i Braci Czeskich od zarania, Życie codzienne w Zelowie do 1939 r. w fotografii oraz Wczoraj, dziś i ... – 200 lat w Zelowie Parafii ewangelicko-reformowanej zawierające dokumenty oraz fotografie dotyczące:
Początki czeskiej reformacji
Bracia czescy
Reformacja polska
Kontrreformacja na ziemiach czeskich
Czeska emigracja w XVIII stuleciu
Założenie czeskiej kolonii
Kiedy zmieniały się mapy
Pierwsze lata zboru reformowanego w Zelowie
W czasach posługi księdza Jana Teodora Mozesa
Szkoły i kantorzy
Gmina Zelów w XIX stuleciu
Ostatnie ćwierćwiecze XIX stulecia
Po stu latach
Podczas I wojny światowej
W dwudziestych i trzydziestych latach XX wieku
W trzydziestych latach XX wieku
II wojna światowa
Katolicy (Kościół rzymskokatolicki)
Luteranie (Kościół Ewangelicko-Augsburski)
Wolny Kościół Reformowany
Baptyści od XIX wieku... aż do reemigracji
Żydzi
Miejsca spotkań
Życie duchowe
Życie społeczne






Opis skopiowano z wikipedi.
fot. Fotograf10, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons