Pałac w Żyrowej w obecnej formie został zbudowany w latach 1631–44 przez hrabiego Melchiora Ferdynanda von Gaschina, być może z wykorzystaniem murów wcześniejszej budowli. Znajdowała się tutaj dawna siedziba rodowa Żyrovskich, którzy w 1447 otrzymali Żyrową z nadania cesarza Fryderyka III za zasługi na wojnie z Turkami i był w ich posiadaniu do 1629.

Pałac w rękach rodu von Gaschin pozostał do 1852. W tym okresie był remontowany. W 1781 przeprowadzono jego renowację połączoną z przebudową. Zmieniono wówczas dach czterospadowy na mansardowy, zatynkowano sgraffita i dobudowano krużganek do skrzydła południowego. Herb rodu umieszczono na wschodniej elewacji skrzydła głównego. W następnych latach rezydencja zmieniała dość często właścicieli. W 1852 pałac kupił poseł Królestwa Prus Max Fryderyk von Hatzfeld-Schönstein. Potem Żyrową posiadali kolejno: generał August von Nostitz, bracia Godecke, Eduard Guradze. Nie inwestowali w pałac, przez kilkanaście lat stał pusty, niszczał.

W 1899 obiekt trafił w ręce amerykańskiego milionera, który kupił go dla swojej córki Mary Knowlton jako prezent ślubny. Mary i jej mąż hrabia Johann von Francken-Siestorpf przeprowadzili gruntowny remont pałacu w 1899 i w latach 1904–11 doprowadzając go do dawnej świetności. W 1910 w dobrach rodziny goszczono wielkiego księcia Meklemburgii, a w roku następnym cesarza Wilhelma II. W czasie III powstania śląskiego pałac będąc kwaterą powstańców został doszczętnie splądrowany. W posiadaniu rodziny Francken - Sierstorpff pałac pozostawał do 1945.

W czasie II wojny światowej w pałacu znajdowało się archiwum wojskowe III Rzeszy. Nie ucierpiał na skutek działań wojennych, ale wnętrze zostało zrabowane i zdewastowane. Po wojnie majątek został upaństwowiony. Utworzono PGR Żyrowa, a pałac przejęła służba zdrowia. Utworzono w nim sanatorium dla dzieci, przekształcone potem w prewentorium dla dzieci zagrożonych gruźlicą. Remontowany w latach 1959–60. Z powodu braku środków na dalsze funkcjonowanie prewentorium, obiekt w 1982 zamknięto i przez kilka lat stał pusty, bez dozoru, rozkradany i dewastowany. W 1985 pałac kupiła firma Remak z Opola i przystąpiła do prac remontowych. Przemiany ustrojowe po 1989 w Polsce spowodowały, że Remak w 1992 musiał opuścić obiekt. Następnie w latach 1998–2007 pałac był w posiadaniu spółki ARG Jaga z Sosnowca.

Założenie powstało prawdopodobnie pod wpływem mistrzów z północy. Budowla na planie czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem i przedłużonym skrzydłem południowym, murowana z kamienia i cegły, z otynkowanymi elewacjami. Skrzydło główne (północne), o trzech kondygnacjach, z wysokim dachem łamanym. Skrzydło wschodnie zbudowane zostało na planie litery L, z dziedzińcem gospodarczym. Reprezentacyjne, dwukondygnacyjne skrzydło południowe, z kondygnacją górną ze ślepymi arkadami zamkniętymi łukiem koszowym, symetrycznie podzielono przez usytuowanie pośrodku wieży bramnej oraz dwu wyższych czterokondygnacyjnych wież na narożnikach. Wieże nakryto baniastymi wysokimi hełmami z latarniami. Elewacje artykułowane rytmem prostokątnych otworów okiennych zdobione są pilastrami wspierającymi arkady, gzymsami międzykondygnacyjnymi i profilowanymi opaskami okiennymi. W kilku miejscach widoczne są kartusze herbowe.

Wewnątrz częściowo zachował się oryginalny wystrój pałacu. W większości pomieszczeń znajduje się dekoracja sztukatorska. Zachowała się także kuta krata, kręcona, drewniana klatka schodowa i oryginalne drzwi bogato zdobione dekoracją snycerską. Pałac otacza wysokie murowane ogrodzenie z wieżą wejściową.





Opis skopiowano z wikipedii.
fot. Henryk Bielamowicz, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons