Szczegóły atrakcji
Id Atrakcji:
34118
Wyświetlenia:
235
W kategoriach:
Pozostałe atrakcje
Lokalizacja:
Walim
Autor
Opis
Jeden z 7 kompleksów sztolni wybudowanych przez Niemców podczas II wojny światowej.
Militarny kompleks Sztolnie, podziemnej fabryki hitlerowskiej o nie do końca znanym przeznaczeniu udostępniony jest do zwiedzania.
Trzy wejścia wykute w skałach wschodniego zbocza wzniesienia Ostra prowadzą do sztolni rozmieszczonych względem siebie równolegle, w odległości około 45 metrów. Między nimi znajdują się duże hale. Długość tuneli kompleksu wynosi 500 metrów (2500 m²; 14 000 m³). Nad ziemią zbudowano centralę telefoniczną, której węzeł był większy niż legnicki czy wrocławski.
Góry Sowie, w obrębie kilkunastu kilometrów skrywają kolejne obiektu kompleksu Riese: Włodarz, Głuszyca, Osówka, Soboń, Pałac Jedlinka. Niemcy, od 1943 roku w rejonie Gór Sowich prowadzili zakrojone na szeroką skalę prace budowlane pod wspólnym kryptonimem Riese, czyli Olbrzym. Budowa tajemniczych obiektów nie została ukończona, a jej pozostałością jest szereg podziemnych kompleksów i budowli. Przez lata możliwość podziwiania ogromu pracy jaki włożono w drążenie tuneli dostępna była tylko nielicznym śmiałkom. Dziś, zwiedzanie kompleksu Rzeczka jest powszechnie dostępne.
Podziemna trasa turystyczna kompleksu Rzeczka jest pozostałością po jednym z najbardziej tajemniczych przedsięwzięć górniczych i budowlanych, prowadzonych podczas II Wojny Światowej przez III Rzeszę. Kompleks znajduje się na zboczu Ostrej góry (653,3 m.n.p.m.), pomiędzy Walimiem a Rzeczką. Wewnątrz panuje temperatura 5 - 7 °C. Podziemna część kompleksu wytyczona została na planie zbliżonym do litery "E". Składają się na nią 3 równolegle ulokowane sztolnie, oddalone od siebie o 40-50 metrów oraz system łączących je hal. W celu usprawnienia metody sztolnie drążono 2 poziomami. Jedynie część z nich uzyskała żelbetową obudowę. W kompleksie zwiedzić można niemal wykończoną wartownię, w której zgromadzono eksponaty i dokumenty związane z wszystkimi kompleksami. Pomieszczenie to wyposażono w kamerę, która umożliwia zapoznanie się z bardzo niejasnym i ciekawym rozwiązaniem technicznym. Dzięki drugiej, drążonej z obu stron można poznać proces powstawania tego stanowiska. Są to dwie nieukończone i niepołączone ze sobą komory.
Imponujące są wymiary hal, np. "komora techniczna", łącząca sztolnie I i II. Ma ona 32 metry długości i 6 metrów wysokości. Wydrążono ją na całej długości z nadanym kształtem ścian i stropu. W 1994 roku odkryto wypełniony wodą szyb, który prawdopodobnie miał łączyć się z niższym poziomem sztolni. Interesujący jest nietypowy punkt mierniczy (w stalowej osłonie), ponieważ rozwiązanie to nie było wykorzystane w innych kompleksach. Widoczny jest także zawał o wysokości około 30 metrów i średnicy 5 metrów. Na temat tego miejsca powstały dwie hipotezy. Pierwsza sugeruje, że jest to szyb wentylacyjny, zasypany przed końcem II wojny światowej w celu zamaskowania obiektu. Bliższa prawdy jest jednak druga hipoteza mówiąca o naturalnym obsuwaniu się materiału skalnego, w miejscu uskoku tektonicznego.
Największe wymiary ma hala łącząca sztolnie I i III (80 metrów długości, 10 metrów wysokości i 8 metrów szerokości). Usytuowano ją w środkowej części, na etapie prac związanych z jej drążeniem. Całość połączona jest niewielkim przejściem pod stropem. W miejscu tym znajduje się tzw. gilotyna, gdzie w 1978 roku zginął student, który wszedł do niezabezpieczonej sztolni.
Nadziemna część kompleksu jest słabo rozwinięta. Zbudowano tzw. platformę, która miała służyć do transportu urobku i organizacji placu budowy. Widoczne są także ślady torowiska dawnej kolejki wąskotorowej, biegnącej od wlotów sztolni w kierunki wsi Rzeczka. Miałą ona łączyć plac budowy z placem składowym urobku, tartakiem wodnym i magazynami. Na wysokości dolnego mostu pozostały do dziś ławy fundamentowe, przygotowane przypuszczalnie pod kładkę lub estakadę transportową materiału budowlanego do sztolni z szosy Rzeczka-Walim. Nad doliną rzeki Walimki, współcześnie przerzucono stalowy most Bailey'a. Między wejściami nr II i III znaleziono kilka fundamentów, które być może miały stanowić podstawę pod maszyny wyciągowe wózków lub kompresory, a także fundament pod słup linii energetycznej. Na prawym brzegu rzeki odnaleziono ślady fundamentów dużych zabudowań gospodarczych. W czasie trwania wojny, jeden z tych budynków mieścił biuro budowy. Powyżej placu budowy znajdowała się kuźnia (obecnie dom rekreacyjny). W Rzeczce znajdowała się także zachowana do dziś duża centrala telefoniczna.
Budowę kompleksów Riese rozpoczęto w 1943 roku, chociaż prace projektowe zostały zapoczątkowane dużo wcześniej, przynajmniej od końca lat 30. XX wieku. Generalnym wykonawcą była specjalnie powołana w tym celu Śląska Wspólnota Przemysłowa we Wrocławiu, z generalną dyrekcją w Jedlinie Zdroju. Siłę roboczą stanowili zagraniczni pracownicy przymusowi, dla których zorganizowano cztery obozy w miejscowościach: Walim, Głuszyca, Głuszyca Górna i Kolce. Od kwietnia 1944 roku nadzór nad projektem przejęła Organizacja Todt, nadając mu kryptonim Riese. Siedzibę OT zlokalizowano w Jedlinie Zdroju, a dostawcą siły roboczej był obóz koncentracyjny Gross-Rosen. Dla potrzeb budowy w Górach Sowich i zamku Książ powstał obóz pracy o nazwie Riese, podporządkowany obozowi Gross-Rosen. Powstało wówczas 5 obozów i 13 komand roboczych. Obóz nr. 1 w Walimiu powstał dla potrzeb kompleksu Rzeczka. Znajdował się w budynku przędzalni spółki akcyjnej Websky, Hartmann&Mau (w latach 1945-1992 Zakłady Przemysłu Lniarskiego "Walim").
Z interwencji głównego inspektora Luftwaffe, feldmarszałka Erharda Milcha w kwaterze Hitlera z 6 kwietnia 1944 roku dowiadujemy się o zbyt małym przydziale cementu dla planowanej budowy nowej kwatery głównej, której budowa miała pochłonąć 28 tysięcy ton betonu i stali. Miała ona powstał w okolicach Wałbrzycha. Najprawdopodobniej informacje te dotyczą podziemi i zamku Książ.
Albert Speer, od 1942 roku hitlerowski minister uzbrojenia wspomina między innymi o bunkrach dla Hitlera w Górach Sowich. W dniu 20 czerwca 1944 roku zdał on raport Hitlerowi, że przy budowie kwater głównych pracuje około 28.000 robotników. Ponadto w piśmie do adiutanta Hitlera ds. Wehrmachtu z 22 września 1944 roku stwierdza, że dotychczasowe prace pochłonęły 150 mln RM, czyli 5 razy więcej niż na schrony w Kętrzynie i aż 12 razy więcej niż na schrony w Pullach, nieopodal Monachium.
Biorąc pod uwagę te informacje, można przypuszczać że zużycie materiałów, wielkość podziemi i liczba robotników uległy zwiększeniu. Dotychczas poznaliśmy około 45% stanu z września 1944 roku. Kompleksy zlokalizowano w promieniu do 2,5 km. od szczytu Włodarza. Poza "Książem", jedynie "Sokolec" oddalony jest o około 5km.
Budowle wokół podziemnych części wznoszono dla różnych celów. Były to obozy, warsztaty, fundamenty pod maszyny (np. betoniarki i kruszarki, urządzenia rozładunkowe czy kompresory wtłaczające powietrze do sztolni) i magazyny (np. dla piasku, kruszyw, cementu). Budowano sieci dla infrastruktury transportowej (np. infrastruktura drogowa czy kolejowa), wodociągowej, kanalizacyjnej, energetycznej, telefonicznej itp. Fragmenty tych obiektów wciąż są widoczne w terenie.
Projekt Riese ostatecznie nie został ukończony. Stopień zniszczenia kompleksów po II wojnie światowej i brak dokumentacji projektowej czy wykonawczej nie pozwala ostatecznie określić, w jakim celu zdecydowano się na jego budowę. Badania archiwalne i terenowe, a także zeznania świadków umożliwiają postawienie dwóch hipotez. Mógł być to podziemny zakład przemysłowy i doświadczalny, ale prawdopodobna jest także druga hipoteza sugerująca budowę podziemnych stanowisk dowodzenia Kwatery Głównej.
Zwiedzanie dostępne jest tylko z przewodnikiem. Ze względu na niską temperaturę i dużą wilgotność zalecamy włożenie ciepłych ubrań. Czas zwiedzania to około 1h.
Z uwagi na niską temperaturę (ok 7oC) i dużą wilgotność wewnątrz obiektu zaleca się zabranie ciepłej odzieży. Czas zwiedzania ok. 1 h
Opis skopiowano z wikipedii.
fot. Artur Terlecki-Semko…, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Lokalizacja
Walim, dolnośląskie
Rzeczka
Rzeczka