Nie ma danych umożliwiających jednoznaczne określenie daty, w której powstał pierwszy zamek w Poznaniu. Istnieje pogląd, że pierwsza tego typu budowla powstała w czasach panowania Przemysła I, który na Górze Przemysła (wówczas góra zamkowa) mógł rozpocząć wznoszenie wieży mieszkalnej otaczając wzgórze palisadą. Niewielka rezydencja mogła być w połowie XIII wieku włączona w system murów lokowanego w 1253 lewobrzeżnego Poznania. Budowę mógł rozpocząć także syn Przemysła I, Przemysł II, który mając nadzieję na zjednoczenie pod swoim panowaniem ziem Polski, rozpoczął budowę nowego zamku, który miał się stać jego siedzibą. W 1295 roku Przemysł II został koronowany na Króla Polski, jednak rok później został zamordowany a budowa zamku niedokończona. Prace mogli kontynuować Piastowie głogowsko-żagańscy władający Wielkopolską , a ukończył ją przed 1337 rokiem Kazimierz III Wielki, któremu, gdy sprawował urząd namiestnika wielkopolskiego, zamek służył jako siedziba. Zamek składał się wówczas z wieży oraz gotyckiego domu i otaczających całość murów obwodowych. W późniejszym czasie od południa dobudowano wieżę obronną. Od czasów Władysława Łokietka budowla stanowiła stałą siedzibę starostów generalnych Wielkopolski. Na początku XVI wieku zamek nie spełniał już standardów rezydencji monarszej, dlatego król Zygmunt Stary w 1513 roku zatrzymał się w rezydencji biskupa na Ostrowie Tumskim.
Podczas pożaru miasta w 1536 roku spłonął także jeszcze nie wykończony zamek.

Z ruiny podniósł go ówczesny starosta generalny Andrzej Górka, nadając mu renesansowy charakter. Nowy budynek główny miał trzy kondygnacje. Dodano także loggię arkadową od strony dziedzińca, ale obniżono wieżę. Z tej fazy zamku zachowały się jedynie piwnice. Z biegiem czasu, w najstarszej wieży powstała kuchnia zamkowa.
Podczas potopu szwedzkiego (1655-1660) zamek został zniszczony, podobnie było w 1704 roku, gdy podczas wojny północnej został zniszczony przez wojska rosyjskie i saskie. W 1716 roku zajęli go konfederaci tarnogrodcy.
W 1721 roku będący w ruinie zamek został częściowo odbudowany, jednak nie powstrzymało to dalszej dewastacji. Ostatni generalny starosta wielkopolski Kazimierz Raczyński wzniósł z wykorzystaniem murów jednego z segmentów z XVI wieku budynek archiwum. Po II rozbiorze Prusacy rozebrali w 1795 roku ruiny południowej części zamku, zniszczonej w 1704 roku, budując na pozostawionych renesansowych piwnicach dwukondygnacyjną oficynę, która wraz z istniejącym archiwum stanowiła siedzibę rejencji. W następnym roku rozebrano dawną kuchnię, wznosząc w jej miejscu nowy gmach. Później w dawnym Zamku znalazł się sąd apelacyjny, a następnie archiwum państwowe. Archiwum Państwowe znajdowało się na zamku aż do 1939 roku. Podczas walk o poznańską cytadelę, w lutym 1945 roku, Wzgórze Przemysła znalazło się w polu ostrzału artylerii i zamek ostatecznie legł w gruzach.

W latach 1959–1964 odbudowano gmach wzniesiony przez Raczyńskiego i przebudowano gmach wzniesiony na fundamentach „Kuchni Królewskiej” – domniemanej wieży mieszkalnej. W pierwszym budynku obecnie mieści się Muzeum Sztuk Użytkowych a dawną kuchnię zajmują jego pracownie.
Z dawnego zamku pozostały do dziś nienaruszone fundamenty z XIII i XIV wieku, o grubości ok. 2 m, zachodnia ściana (do ok. 10 m wysokości) z tego samego okresu, ściany działowe najniższej kondygnacji oraz pochodząca z XIV wieku ściana wschodnia o wysokości 7 m do 8 m, włączona w „Budynek Raczyńskiego”. Na budowli znajdują się trzy tablice pamiątkowe. Najstarsza z 1783 roku będąca tablicą fundacyjną Kazimierza Raczyńskiego oraz dwie z 1993 i 1995 roku, upamiętniające 500-lecie hołdu złożonego przez wielkiego mistrza krzyżackiego – Hansa von Tieffena oraz 700-lecie koronacji Przemysła II.

W latach 2010-2013 została odbudowa część południowa zamku w formach z połowy XVI w.

26 czerwca 2016 roku został udostępniony na wieży punkt widokowy.

Z Zamkiem Królewskim wiąże się wiele legend. Jedna z nich związania jest z morderstwem Ludgardy, żony Przemysła II - którą prawdopodobnie służące powiesiły w sypialni lub zamkowej łaźni w dniu 14 grudnia 1283 roku. Zabójstwo przypisywano jej małżonkowi, który nie mógł doczekać się z nią potomka. Fundację klasztoru dominikanek w Poznaniu, dokonaną w tym samym roku, wiązano z pokutą księcia za ten niegodny czyn. Współcześni kronikarze piszą jednak o niewyjaśnionych okolicznościach śmierci a dopiero w Kronice oliwskiej z połowy XIV wieku i kronice Ernsta von Kirchberga z około 1370 wiąże się księcia z jej śmiercią. W swojej kronice Jan Długosz podaje natomiast, że wiedzę o tym wydarzeniu czerpie z pieśni ludowych. Plotki głosiły, że duch Ludgardy w postaci białej damy błąkał się po Zamku, a pod murami pojawiać się miał Czarny Rycerz, który miał płakać po księżnej na jej pogrzebie w katedrze gnieźnieńskiej 15 grudnia 1283 roku.

W 1952 roku Zamek Królewski w Poznaniu został wpisany do rejestru zabytków.






Opracowano na podstawie wikipedii.
Zdjęcia: Koefbac, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons