Pierwsze mniszki, które osiedliły się na Grabarce w związku z powołaniem tam w 1947 Monasteru Świętych Marty i Marii, żyły w ciężkich warunkach bytowych. Na budynek mieszkalny adaptowano niewielką stróżówkę, ale początkowo – z braku miejsca – nocować trzeba było także na nieogrzewanej dzwonnicy bądź u okolicznych mieszkańców. Monaster Świętych Marty i Marii był wówczas jedynym żeńskim monasterem prawosławnym w granicach Polski. Sukcesywne dołączanie do niego nowych sióstr wzmagało problemy mieszkaniowe. Kilkukrotnie dokonywano przebudowy niewielkiej stróżówki, co zawsze pomagało tylko tymczasowo.

Ciężka zima na przełomie lat 1949/1950 ukazała na niezbędność istnienia ogrzewanych pomieszczeń mieszkalnych, jak również cerkwi, która pozwalałaby uczestniczyć w kilkugodzinnych nabożeństwach także w obliczu kilkunastostopniowego mrozu (główna cerkiew Przemienienia Pańskiego była świątynią zupełnie nieogrzewaną). W związku z tym w 1950 na południowym krańcu monasterskiego wzgórza rozpoczęto budowę nowej cerkwi, tak zwanej „zimowej”. Budowany budynek miał pomieścić zarówno ogrzewaną piecem kaflowym świątynię, jak i przylegające do niej cele dla najstarszych sióstr.

Fundamenty pod cerkiew Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” poświęcił metropolita Makary – nowo wybrany zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Poświęcenia ukończonej świątyni dokonano zaś 6 listopada 1956. Budynek o kształcie wydłużonego prostokąta z dwuspadowym dachem mieścił od wschodu świątynię, do której od zachodu przylegał dwukondygnacyjny budynek mieszkalny. Od strony północnej przedsionek prowadził do świątyni, a od zachodniej – do części mieszkalnej dla sióstr.

W 1963 w świątyni przeprowadzono remont (odmalowano wnętrze, poprawiono piece, rozszerzono klirosy), a w 1964 nad wejściem do niej wykonano dzwonnicę, w której zawieszono dzwon, będący darem wiernych parafii św. Jana Teologa w Chełmie.

W latach 1987–1989 przeprowadzono poważne naprawy dachu cerkwi (remont kopuł i wymiana gontu). Siostry zamieszkiwały w przylegających do świątyni celach aż do końca lat 70., gdy oddano do użytku oddzielny murowany budynek monasterski z celami dla sióstr.

W latach 2010–2016, dzięki wsparciu finansowemu Norwegii, Islandii i Liechtensteinu (w ramach projektu „Wschodniosłowiańskie dziedzictwo kulturowe – konserwacja, renowacja, digitalizacja zabytkowych cerkwi”) świątynia została gruntownie odrestaurowana – przeprowadzono remont schodów, stolarki, dzwonnicy, podłogi, ścian wewnętrznych i chóru oraz umieszczono nowy ikonostas. W 2016 trwały prace nad wykonaniem polichromii wewnątrz świątyni. Po zakończeniu remontu, cerkiew została 21 maja 2017 poświęcona; uroczystości przewodniczył metropolita warszawski i całej Polski Sawa, w asyście metropolity czerniowieckiego i bukowińskiego Melecjusza (Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego), arcybiskupa wrocławskiego i szczecińskiego Jerzego oraz licznego duchowieństwa z Polski i Ukrainy.

Cerkiew (wraz z całym zespołem klasztoru prawosławnego) została wpisana do rejestru zabytków 15 września 1977 pod nr 405.


Budowla drewniana, wzniesiona na planie krzyża. Od frontu przedsionek, poprzedzający nawę. Prezbiterium mniejsze od nawy, zamknięte prostokątnie, z dwoma bocznymi pomieszczeniami. Dach blaszany, dwukalenicowy. Nad przedsionkiem, nawą, prezbiterium i pomieszczeniami bocznymi pięć ośmiobocznych wieżyczek zwieńczonych baniastymi hełmami.

Ściany wewnętrzne ozdobione są polichromiami (zajmującymi ogółem powierzchnię 250 m²), przedstawiającymi 200 postaci świętych. Wnętrze cerkwi oświetlają trzy panikadiła (żyrandole), zaprojektowane przez siostry z miejscowego monasteru.






Opis skopiowano z wikipedi.
fot. Bladyniec, CC BY-SA 3.0 , via Wikimedia Commons