Prowadzone są prace przez Stowarzyszenie Miłośników Górnych Łużyc wraz z Grupą Eksploracyjną Miesięcznika Odkrywca GEMO, mające na celu wykonanie przekopu udostępniającego, badań archeologicznych, a finalnie udostępnienie podziemi do zwiedzania.


Sztolnie wydrążone zostały w bazalcie pod wzgórzem Kamienna Góra w Lubaniu. Według odnalezionego w 2011 r. planu, ich łączna długość wynosi 915 m. Na podstawie badań przeprowadzonych za pomocą odwiertów ustalono, że wykonano około 350 m podziemnych korytarzy. Jednakże biorąc pod uwagę, że szyny zostały częściowo zdemontowane i użyte do zbrojenia stropów i ociosów sztolni, można przypuszczać, że prace górnicze doprowadzono do końca.

Potwierdzone zostało istnienie sztolni nr 1 i nr 2 z wysadzonymi wejściami od strony dzisiejszej ul. Parkowej oraz sztolni nr 3, roboczo nazwanej depozytową (jest to jedyny „ślepy” chodnik). Potwierdzono również istnienie łącznika, czyli korytarza łączącego sztolnię nr 1 i nr 2. Tory biegnące w kierunku sztolni nr 4 (tzw. „ucieczkowej”), świadczą, że i ona została przynajmniej częściowo wykuta.

W początkowych odcinkach, korytarze w obudowie drewnianej. Wewnątrz częściowo zachowały się tory dla wózków górniczych do wywożenia urobku oraz same wózki. Pozostałości przewodów elektrycznych świadczą, że kompleks był oświetlony. Na odcinkach początkowych, korytarze mają wymiary około 2 × 2 m, głębiej około 3 × 3 m.

Dzięki badaniom, przeprowadzonym w lipcu 2020 r., wiadomo, że wewnątrz sztolni nr 1 wilgotność wynosi 89%, temperatura 11 st. C, a poziom tlenu 17,4%.

Na zboczu Kamiennej Góry, pobliżu wejść od strony ul. Parkowej, zachowało się betonowe pomieszczenie do przechowywania materiałów wybuchowych, wykorzystywanych podczas drążenia tuneli.

Budowę podziemi rozpoczęto w 1943 r. Przedsięwzięcie koordynował Związek Obrony Przeciwlotniczej Rzeszy (Reichsluftschutzbund), przy wsparciu 2. i 6. Kompanii 104. Batalionu RAD (Reichsarbeitsdienst, czyli Służba Pracy Rzeszy), a następnie 1. Kompanii 129. Batalionu Budowlanego (Bau-Batalion 129). Wiele prac wykonywali jeńcy i robotnicy przymusowi z lubańskich obozów pracy.

W lutym 1945 r., podczas ofensywy Armii Czerwonej, rejon sztolni był zaciekle broniony przez Niemców. Oddziały Wehrmachtu zaminowały wszystkie drogi prowadzące na Kamienną Górę.

7 maja 1945 r. oddziały niemieckie rozpoczęły wycofywanie się z Lubania; to prawdopodobnie wówczas wejścia do sztolni zostały wysadzone

1945–1946 – częściowo zachowane odcinki sztolni zostały spenetrowane przez wojsko. Znaleziono wówczas broń, maszyny do pisania oraz dokumenty.
1949–1950 – podczas wizyty inspektorów z Przedsiębiorstwa Poszukiwań Terenowych z Warszawy stwierdzono trzy wysadzone wejścia, jednak zrezygnowano z dalszych badań z powodu kosztownych i ryzykownych prac ziemnych.
czerwiec 2011 – podczas kwerendy w Archiwum Państwowym w Lubaniu miejscowy regionalista Tomasz Bernacki natrafił na kalkę techniczną z projektem sztolni z adnotacją „Luftschutzstollenbau am Steinberg. Lauban, Schlesien” (pol.: Budowa schronu przeciwlotniczego na Kamiennej Górze. Lubań, Śląsk).
listopad 2011 – przeprowadzono prace wiertnicze od strony ul. Strzeleckiej. Natrafiono na sztolnię wykutą w kamieniu bazaltowym.
grudzień 2011 – odkopano wejścia do sztolni „ucieczkowej” od strony ul. Strzeleckiej. Wewnątrz znajdowały się szyny i wózki.
styczeń 2012 – podczas próby odkopania wejścia południowego natrafiono na szyny, instalację elektryczną oraz wysadzony odcinek sztolni z drewnianymi obudowami. Z powodu zbyt rozległego zawału, próbę przekopu przerwano.
marzec 2012 – poszukiwanie bocznego wejścia do sztolni wewnątrz tzw. kociołka (wyrobisko bazaltu). Próba nieudana, choć po pracach z nieznanych przyczyn znacząco obniżył się poziom wody w sąsiednim zbiorniku.
maj 2013 – wraz z Grupą Eksploracyjną Miesięcznika Odkrywca GEMO przeprowadzono odwierty w celu sprawdzenia istnienia sztolni południowej. Na głębokości 24 metrów dowiercono się do zalanego wodą schronu.
marzec 2018 – ponowne odwierty w poszukiwaniu dalszych odcinków sztolni. Dowiercono się do schronu w trzech różnych lokalizacjach, potwierdzając istnienie północnego i południowego odcinka.
listopad 2019 – powrót do prac związanych z odkopaniem wysadzonego wejścia od strony południowej.
marzec 2020 – rozpoczęcie penetracji podziemi za pomocą sondy wpuszczanej w wywiercone wcześniej otwory. Okazało się, że w sztolni nr 1 nie ma już zalegającej wcześniej wody.





Opis skopiowano z wikipedi.
fot. VerenneA, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons