Obiekt wpisany do rejestru zabytków w roku 1931. Miejsce koronacji królów i ich pochówku. Pochowani są w tym miejscu prawie wszyscy królowie od Władysława I Łokietka do Stanisława Leszczyńskiego (wliczając Jadwigę i Annę Jagiellonkę - 17 królów), członkowie rodzin królewskich, wodzowie, przywódcy polityczni, wieszcze narodowi i m.in. św. Stanisław ze Szczepanowa i inni biskupi krakowscy aż po współczesne czasy. Katedra zaczęła powstawać w czasach Władysława Łokietka, od kaplicy św. Małgorzaty (obecnie zakrystia). Prezbiterium było ukończone w 1346 roku a w 1364 ukończono resztę kościoła (nawę główną, transkrypt i nawy boczne). 28 marca 1364, w obecności króla Kazimierza Wielkiego, arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki konsekrował katedrę. W ciągu następnych stuleci katedra ulegała licznym przebudowom. Królowie, magnaci i biskupi przebudowywali dawne i wznosili nowe kaplice z przeznaczeniem na mauzolea oraz wyposażali wnętrza w dzieła sztuki.W czasie II Wojny Światowej Niemcy zamknęli katedrę, wiele dzieł sztuki i zabytków skradziono i zniszczono. Katedra wzniesiona z białego kamienia wapiennego i cegły jest bazyliką trójnawową, z transeptem, prezbiterium i ambitem. Katedrę od dziedzińca zewnętrznego oddziela mur z trzema barokowymi bramkami z 1619 roku. Katedra otoczona trzema wieżami. Na północy - Wieża Zygmuntowska, ze słynnym dzwonem "Zygmuntem", wyższa jest od niej Wieża Zegarowa, zwieńczona barokowym hełmem. Od strony południowej znajduje się trzecia wieża zwana Wieżą Wikaryjską lub Srebrnych Dzwonów, ponieważ zawieszone tam dzwony posiadają domieszkę srebra. Fasada świątyni zachowała pierwotny wygląd, w części głównej znajduje się posąg św. Stanisława - XIX wieczna kopia pierwotnego. W XV wieku dobudowano dwie kaplice, które po obu stronach portalu posiadają wmurowane płaskorzeźby: św. Michała Archanioła w walce ze smokiem i św. Małgorzaty. Przy schodach do katedry, na ścianie Kaplicy Św. Trójcy zawieszono kości dyluwialnych zwierząt. Nad wejściem znajduje się baldachim z XVII wieku. W portalu zachowały się drzwi z lat 1636-1639 obite blachą (XIV wiek),z powtarzającym się inicjałem Kazimierza Wielkiego - literą K. Od strony północnej do katedry przylegają zabudowania m.in. skarbca katedralnego, kapitularza i biblioteki kapitularnej. Od strony południowej znajduje się średniowieczne wejście do katedry, które prowadzi wprost do ołtarza św. Stanisława. U podnóża wieży Srebrnych Dzwonów znajduje się wyjście z krypty grobów królewskich. We wnętrzu świątyni, nad międzynawowymi filarami stoją 4 drewniane posągi ojców Kościoła - świętych Hieronima, Ambrożego, Grzegorza, Augustyna. Pomiędzy filarami nawy głównej znajdują się nagrobki Królów Polski - Władysława II Jagiełly i Władysława III Warneńczyka. Pośrodku świątyni znajduje się konfesja św. Stanisława z lat 1626-1629, w której złożono szczątki św. Stanisława ze Szczepanowa i relikwie św. Floriana. Obecne wnętrze świątyni różni się od pierwotnego. Krótka nawa główna od czasu ustawienia w transepcie mauzoleum św. Stanisława w XVII wieku, otworzyły odrębną przestrzeń. Średniowieczny charakter zatracił zbarokizowany w XVII i XVIII wieku ambit. Trzon architektury zachował jednak pierwotne, gotyckie korzenie. Nawa główna i prezbiterium nakryte są sklepieniem żebrowo-krzyżowym. We wnętrzu świątyni znajdują się liczne kaplice: Kaplica Świętokrzyska (1447-1492), Kaplica Potockich (1381), Kaplica Szafrańców, Kaplica Wazów, Kaplica Zygmuntowska, Kaplica Biskupa Jana Konarskiego (1351), Kaplica Zadzika (1350), Kaplica Jana Olbrachta (1501), Kaplica Biskupa Andrzeja Załuskiego (1344), Kaplica Biskupa Piotra Tomickiego, Kaplica Mariacka, Kaplica Biskupa Piotra Gamrata, Kaplica Zebrzydowskiego (1355), Kaplica Skotnickich (1339), Kaplica Lipskich, Kaplica Biskupa Samuela Maciejowskiego, Kaplica Czartoryskich, Kaplica Św. Trójcy (1431), oraz krypty: Krypta Wieszczów Narodowych, Krypta Św. Leonarda, Siedem krypt w których spoczywają Królowie Polski, Krypta Arcybiskupów Krakowskich.





Opracowano na podstawie wikipedii.