W tym miejscu jezuici osiedlili się w 1868 roku, a dwa lata później postawiono pierwszą kaplicę, która szybko okazała się niewystarczająca. W 1903 zapadła decyzja o budowie nowej, okazałej świątyni. Do realizacji przyjęto projekt architekta Franciszka Mączyńskiego.

Pierwotnie znajdowała się tu obszerna realność należąca do Piotra Józefa Szyryna, w skład której wchodził ogród owocowo-jarzynowy, tzw. „pałacyk angielski” oraz kompleks mniejszych zabudowań parterowych. Jezuici nabyli tę posiadłość za 16 tys. złr. Prowizoryczną kaplicę na lat 30 postanowiono umieścić w budynku stojącym przy dzisiejszej ul. Kopernika. W czerwcu 1869 r. przystąpiono do rozbiórki tego domu, pozostawiając jedynie fundamenty i ściany nośne. Do pozostawionych murów dobudowano zakrystię z górną kaplicą (św. Alojzego) i babiniec oraz położono nowy dach. W 1870 ułożono posadzkę z płyt wykonanych z belgijskiego marmuru i wzniesiono łukowe arkady, oddzielające dwie boczne nawy od nawy głównej. Następnie wyprofilowano beczkowe sklepienie oraz założono półokrągłe kolorowe okna w żelaznych okuciach. Ukończona budowla miała 21 m długości, 11 m szerokości i 9 m wysokości. We wnętrzu kaplicy umieszczono ołtarz główny z przywiezionym z Białorusi obrazem Serca Jezusowego oraz dwa ołtarze boczne poświęcone Matce Bożej i św. Józefowi (autorem obrazów był Antoni Reichenberg). W roku 1889 ufundowano nowy, duży, bogato rzeźbiony ołtarz główny, a obrazy w ołtarzach bocznych zastąpiono rzeźbami dłuta Mayera z Monachium. Później do kaplicy dobudowano jeszcze obszerną salę, w której pomieszczono dodatkową kaplicę, a następnie zakrystię dla kleryków. Poświęcenie kaplicy Najświętszego Serca Jezusowego nastąpiło 28 sierpnia 1870 r. Świątynia służyła wiernym przez 42 lata. Ostatnie nabożeństwo w kaplicy odbyło się 20 maja 1912 r., po czym przeniesiono Najświętszy Sakrament w mury nowego, wzniesionego obok kościoła. Kaplicę zaczęto rozbierać 21 maja.

1 listopada 1909 roku biskup sufragan krakowski Anatol Nowak poświęcił kamień węgielny nowego kościoła. Budowa trwała do 1912, jednak wyposażenie i zdobienie kościoła ze względu na działania wojenne mocno się przedłużyły. Ostatecznie oficjalna konsekracja odbyła się 29 maja 1921 roku; biskup Anatol Nowak dokonał jej w towarzystwie 24 innych biskupów, którzy przebywali wówczas w Krakowie na Konferencji Episkopatu Polski.

W 1960 roku papież Jan XXIII nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej, a od 1966 roku jest on wpisany w rejestr zabytków. W 1960 roku urządzono w kościele kaplicę adoracji Najświętszego Sakramentu, którą 29 października tegoż roku poświęcił biskup Karol Wojtyła.

Architekt kościoła odwołał się nie tylko do modernizmu, lecz także do wzorców tradycji romańskiej, gotyckiej i barokowej. Wieża kościelna ma 68 metrów wysokości i jest jedną z najwyższych w Krakowie. Ściany kościoła wykonano z czerwonej cegły, obramowania okien i detale z szarego kamienia. Pośrodku w zwieńczeniu każdego okna umieszczono mozaiki - herby miast, które przyczyniły się do budowy kościoła.

Nad portalem wejściowym, pod wieżą znajduje się mozaika Przebicie boku Chrystusa, wykonana według projektu Jana Bukowskiego, a nieco wyżej, rzeźby projektowane przez Xawerego Dunikowskiego. Postać Chrystusa w kamieniu odkuł Karol Hukan, boczne postacie odlano z ołowiu w 1913 roku. Symbolizują one ludzkość cierpiącą i szukającą pocieszenia u Bożego Serca.

Na zewnątrz zakrystii, na tle wschodniej ściany kościoła, znajduje się pomnik twórcy świątyni Franciszka Mączyńskiego z 1912 roku, autorstwa Xawerego Dunikowskiego. Posąg odlany z brązu ofiarowała jezuitom wdowa po architekcie w 1953 roku.

Wnętrze bazyliki podzielono na trzy nawy. Sklepienia, jako pierwsze w Krakowie, wykonano z żelbetu. Posadzka naśladuje wzory z kościołów starochrześcijańskich. W latach 1914–1918 wykonano polichromię sklepień według projektu Jana Bukowskiego. Mozaiki do nawy głównej w 1922 roku zaprojektował Leonard Strojnowski, ławki zaprojektował Franciszek Mączyński, a dekorację konfesjonałów Jan Bukowski. Stacje drogi krzyżowej zakupił we Francji w 1937 roku zakon jezuitów, z przeznaczeniem do kościołów w Kołomyi, jednak w 1946 roku przywieziono je do Krakowa i zamontowano w 1959 roku.

Ołtarz główny, zbudowany w latach 1915–1920, jest dziełem Franciszka Mączyńskiego. Fryz mozaikowy w prezbiterium zaprojektował w 1913 roku Piotr Stachiewicz, a wykonała firma Angelo Gianese w Wenecji. W kościele umieszczony został w 1921 roku. Mozaika ma 30 metrów długości, przedstawia hołd złożony Chrystusowi przez świętych i błogosławionych polskich, prowadzonych przez św. Stanisława oraz naród polski, wiedziony do Jezusa przez królową Jadwigę Andegawenkę i jej męża, króla Władysława Jagiełłę.

W sześciu bocznych ołtarzach umieszczono wykonane w stiuku w latach 1920–1930 rzeźby autorstwa Karola Hukana. Uwagę zwraca zwłaszcza Ołtarz Matki Boskiej Anielskiej, który, zdaniem historyków sztuki, jest jednym z najcenniejszych dzieł sztuki sakralnej w Polsce z okresu międzywojennego. Matka Boska przedstawiona jest jako królowa w koronie, adorowana przez grupę ośmiu aniołów.

Organy zakupiono w 1928 roku w znanej firmie braci Riegerów z Karniowa (opus 2317). Następnie kilkukrotnie remontowane (ostatnio w 2007), obecnie posiadają 47 głosów i trakturę elektryczną. Utrzymane są w romantycznej stylistyce brzmieniowej, charakterystycznej dla budownictwa organowego przełomu XIX i XX wieku.





Opis skopiowano z wikipedii
fot Ludvig14, CC BY-SA 3.0 , via Wikimedia Commons