W 1972 wpisana do rejestru zabytków. Od 1992 roku jest archikatedrą i kościołem metropolitalnym częstochowskiej prowincji kościelnej. Przed bazyliką znajduje się plan Jana Pawła II. Pod kaplicą Matki Boskiej Częstochowskiej znajduje się krypta biskupów częstochowskich.

Bazylika trójnawowa, murowana z cegły i kamienia. Nawy boczne otwarte arkadami o czworobocznych filarach. Okna ostrołukowe w prezbiterium i transepcie z witrażami.Ściany prezbiterium, nawy głównej i transeptu wsparte na łukach oporowych, zdobione fryzami arkadowymi.

Budowa Archikatedry ruszyła 26 października 1901 roku. W 1902 wzniesiono fundamenty do wysokości cokołu. 7 września tegoż roku biskup Stanisław Zdzitowiecki poświęcił kamień węgielny kościoła. W 1903 roku wzniesiono mury do wysokości naw bocznych i nadano bazylice wezwanie św. Rodziny.
W 1904 roku mury podniesiono do wysokości gzymsu nawy głównej, rok później nawę główną pokryto dachem. Z powodów finansowych tymczasowo przerwano budowę Bazyliki. Wznowiono ją dopiero w 1907 roku. W roku 1908 ukończono budowę szczytów kaplic w transepcie, położono posadzkę, otynkowano prezbiterium, zaszklono okna i prowizorycznie wyposażono prezbiterium. Pierwszą mszę odprawiono 8 grudnia 1908 roku i na kilkanaście lat przerwano prace.
W 1922 roku dokończono elewację kościoła, szczytu frontowego, gzymsów i arkad. W latach 1923–1924 pokryto dachem niedokończone wieże. W 1925 roku zbudowano wieżę sygnaturki, wyłożono fasadę kościoła cegłą licówką i ostatecznie zdjęto rusztowania. W 1926 zasklepiono boczne nawy, zbudowano chór muzyczny i zaszklono wszystkie okna. Rok później ułożono przed katedrą schody i 6 grudnia oddano ją do użytku. W 1934 w prezbiterium umieszczono witraże. W 1935 ufundowano dzwon ku czci NMP Królowej Polski. W latach międzywojennych katedrze została ofiarowana kopia Wniebowzięcia Matki Bożej Rubensa, wykonana na początku XIX w.

Po wybuchu II wojny światowej, 3 września, na placu Jana Pawła II (ówcześnie placu katedralnym) zostało rozstrzelanych kilkaset ludzi. Katedra utraciła dwa dzwony, które Niemcy przetopili na armaty (nowe dzwony dotarły do Częstochowy w 1952 roku – ważą 1850 i 1320 kg). Wyposażenie kościoła kontynuowano po zakończeniu wojny. W latach 1946-1949 zostały zbudowane organy liczące 101 głosów, są to największe pneumatyczne organy w Polsce.
Ołtarz główny z tryptykiem św. Rodziny wykonano z drewna w latach 50. W prezbiterium umieszczono katedrę biskupią, ambonę oraz stalle kanonickie. W transepcie urządzono ołtarze: Matki Bożej Częstochowskiej i Najświętszego Sakramentu. W 1958 roku urządzono Kaplicę Chrztu Pańskiego.
Na ołtarzu głównym ustawiono spiżowe tabernakulum z podobizną Chrystusa w Majestacie, w stylu romańskim.
W 1960 roku urządzono kryptę podziemną z katakumbami (nekropolia częstochowskich biskupów). Za kamiennym, surowym ołtarzem znajduje się mozaika z podobizną Matki Boskiej, wykonana w Watykanie.

W 1975 roku ukończono budowę miedzianej nastawy ołtarza Matki Bożej Królowej Polski. Po 1984 roku urządzono kaplicę Najświętszego Sakramentu oraz namalowano stacje Drogi Krzyżowej.
W 1982 roku powstał pomnik Jana Pawła II o wysokiej wartości artystycznej, wykonany w brązie i upamiętniający jego pobyt w Częstochowie w 1979 roku.
25 marca 1992 roku, wraz z powstaniem archidiecezji częstochowskiej, katedra została podniesiona do rangi archikatedry. W 1997 roku zwieńczono Archikatedrę dwiema wieżami zwieńczonymi 30 metrowymi, stalowymi hełmami.
W 2010 roku powstał ołtarz z płaskorzeźbą Baranka Paschalnego, nowe stalle, sedilla biskupie, ambona, posadzka oraz krzyż metropolitalny. Ufundowano mozaikę wokół Krzyża katedralnego i przed Kaplicą Świętego Sakramentu, przebudowano także kryptę biskupów częstochowskich.





Opracowano na podstawie wikipedi.
Zdjęcie: Frees [CC BY-SA 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)]