Granice parków zostały wyznaczone w latach 1819-1826 przy wytyczaniu Alei Najświętszej Maryi Panny. Zagospodarowanie terenu rozpoczęto w 1843 roku. Bogate i przedstawiające wysoką wartość historyczną wyposażenie i budowle ptaków, sprawiły, że parki wpisano na listę pomników historii. Park 3 maja zajmuje powierzchnię 6,3870 ha a Park im. Stanisława Staszica 5,4470 ha.
Układ obu parków jest podobny, opiera się na głównym ciągu pieszym przebiegającym po przekątnej i odchodzących od niego sieci dróżek, prowadzących do obiektów i miejsc wypoczynku.

Niemal całą powierzchnię parków porastają drzewa i krzewy. Nieliczne klomby kwiatowe znajdują się wokół pomników. Z powodu kilkukrotnego przeprojektowania założenia, obecny (pochodzący z początków XX wieku) plan różni się od pierwotnego. Na drzewostan Parki im. Staszica składa się około 1300 drzew, głównie w wieku 100-150 lat. Przeważają drzewa liściaste pochodzenia polskiego.
W parku 3 maja rośnie około 1600 drzew, w wieku głównie ponad 130 lat. Dziewięć najbardziej okazałych drzew, w wieku od 80 do 160 lat, o rozmiarach ponad 300 cm obwodu ustanowionych zostało pomnikami przyrody. W przypadku tulipanowca amerykańskiego i gruszy pospolitej objęto ochroną drzewa o obwodzie przekraczającym 220 cm.
W czasie niemieckiej okupacji, od września 1939 roku do wyzwolenia Częstochowy w styczniu 1945 roku, park był niedostępny dla polskiej ludności. Niemieccy zarządcy zlikwidowali staw budując w jego miejsce klomb z obudową z cegły.

Na terenie Parku Staszica znajduje się kilka obiektów, wybudowanych w latach 1908-1909 przed Wielką Wystawą Przemysłowo-Rolniczą, która odbyła się tu w 1909 roku:
Obserwatorium Astronomiczne - budynek o stalowo-betonowej konstrukcji, wybudowany w 1909 roku. W 1923 roku przejęło je Polskie Towarzystwo Przyjaciół Astronomii, 6 lat później powstało tu obserwatorium astronomiczne z teleskopem. Obecnie mieści się tu multimedialne centrum edukacji i rozwoju najmłodszych - Zodiak.
Pawilon Etnograficzny - pełniący od czasu powstania funkcję wystawienniczą wystaw o charakterze etnograficznym. Budynek parterowy, wykonany z kamienia wapiennego. Obecnie jest obiektem ekspozycyjnym Muzeum Częstochowskiego.
Zagroda Włościańska - Parterowy pawilon, częściowo podpiwniczony, z użytkowym poddaszem. Podczas Wielkiej Wystawy prezentowane tu były architektoniczne tendencje budownicze i stylistyczne domów z początku XX wieku. Urządzono go jako wzorową zagrodę.
Muzeum Higieniczne - znane obecnie jako Pawilon Wystaw Czasowych. Podczas Wystawy Przemysłu i Rolnictwa były tu eksponowane lekarstwa i produkty higieny codziennej. Obecnie pawilon służy czasowym ekspozycjom organizowanym przez Muzeum Częstochowskie.
- W parku znajdują się obecnie altana, będąca miejscem letnich występów muzycznych oraz zbiornik wodny o powierzchni 1600 m², w którym w okresie letnim działają dwie fontanny. Działa także szalet, przystosowany w 2006 roku do obsługi pielgrzymów, w tym osób niepełnosprawnych.

W podziemiach Parku Staszica znajduje się Muzeum Górnictwa Rud Żelaza. Jest to jeden z obiektów wystawienniczych Muzeum Częstochowskiego. Odtworzono tu dawne wyrobiska kopalniane, wyposażone w sprzęt górniczy pochodzący z nieczynnej już kopalni rudy żelaza "Szczekaczka".
Ponadto w parku znajdują się pomniki:
Stanisława Moniuszki (1958),
Siedzącej Dziewczyny (1911),
Popiersie Pułaskiego (1929),
Popiersie Staszica (1974),
oraz zegar słoneczny, który w latach 1889-1917 stał na placu przed klasztorem jasnogórskim i "balansujące rzeźby Jerzego Kędziory".
W parku 3 maja mieści się 5 kortów tenisowych oraz budynek klubu tenisowego Victoria Częstochowa. Część parku na potrzeby klubu wyodrębniono w latach 20. XX wieku, korty powstały w latach 1922-1926.
Parki na dwie części dzieli Aleja Henryka Sienkiewicza, będąca przedłużeniem Alei Najświętszej Maryi Panny w stronę Jasnej Góry. Znajduje się przy niej pomnik ks. Jerzego Popiełuszki oraz pomnik nieznanego żołnierza.





Opracowano na podstawie wikipedii.
Zdjęcia: Frees [CC BY-SA 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)]