Ogród jest umiejscowiony w średniowiecznej fosie obronnej miasta, naprzeciw XVIII-wiecznego pałacyku biskupa Potockiego. Z drugiej strony widoczne są pozostałości murów obronnych, a nad nimi góruje potężna budowla – bazylika mniejsza pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej.

W 1892 roku przeprowadził się z Berlina do Braniewa niemiecki botanik i przyrodnik dr Franz Josef Niedenzu, aby objąć stanowisko na wydziale matematyki i nauk przyrodniczych w Kolegium Jezuickim w Braniewie (Collegium Hosianum). Już rok później, w 1893 roku, angażując się w uporządkowanie terenów miasta zainicjował utworzenie Skweru 13 Lip (obecnie rondo gen. Andersa) oraz dokonuje uporządkowania terenów przy kościele św. Katarzyny, zakładając w tym samym roku (1893) ogród botaniczny. Sprowadza do ogrodu egzotyczne drzewa i rośliny, m.in. z Ameryki Południowej, w tym po raz pierwszy nieznane dotąd w całych Prusach Wschodnich pomidory. Franz Niedenzu umiera w 1937, wkrótce wybucha wojna.

Po II wojnie światowej, w latach 1955–1960, w miejscu istniejącego przed wojną ogrodu botanicznego z inicjatywy Zdzisława Butkiewicza utworzono ogród zoologiczno-botaniczny. Nawiązaniem i kontynuacją przedwojennych tradycji botanicznych jest zachowana na terenie ogrodu zoologiczno-botanicznego aleja dendrologiczna z dużą liczbą okazałych drzew, w tym m.in. dęby, buki, klony, kasztanowce, lipy; a także sporo gatunków unikalnej roślinności, jak tulipanowiec, miłorząb japoński, dąb piramidalny. Drzewa są oznakowane i opisane. W całym ogrodzie jest dużo tablic z ciekawostkami oraz plakietek informacyjnych.

Pierwszym zwierzęciem w ogrodzie był łabędź. W 1962 pojawiły się w zoo pierwsze niedźwiedzie brunatne. Dzięki ucieczce tych niedźwiadków, które przez kilka godzin buszowały po mieście, ogród zyskał rozgłos w kraju. Po tym zdarzeniu została nawiązana współpraca z zoo w Gdańsku-Oliwie, skąd otrzymano kolejne zwierzęta. W 1987 r. przystąpiono do rozbudowy ogrodu. W czasach świetności to minizoo liczyło około 200 gatunków zwierząt.

W ogrodzie można było na przestrzeni jego funkcjonowania zobaczyć takie gatunki zwierząt jak: lew, niedźwiedzie, jaki, lamę, wilczycę, makaki lapundery, konia Przewalskiego, papugi, bażanty, żółwie, paw i wiele innych.


Współcześnie ostrej krytyce publicznej są poddawane złe warunki, w jakich przetrzymuje się zwierzęta w zamknięciu, braniewskie zoo również należało do tej kategorii ośrodków o złej reputacji. Jako że ogród jest położony na stosunkowo niewielkiej powierzchni (3,5 ha), zwierzęta nie miały dużych wybiegów. Uwag odnośnie do warunków przetrzymywania zwierząt w Braniewie było wiele, głównie co do niedźwiedzi, które przebywały na betonowym podłożu, co uniemożliwiało im grzebanie w ziemi, a to jest ich naturalną potrzebą. Zwierzęta wyglądały smutnie i smętnie.

Dziś (od 14 grudnia 2016) w braniewskim ogrodzie nie ma już niedźwiedzi brunatnych, choć było ich tu w sumie pięć: Wojtusia (zwana też Wojtkiem, ur. w 2001), Ewka (ur. w 1995), Gienia (ur. w 2003), Michał i Pietka (ur. w 1995). Jako pierwszy Michał (z odgryzioną łapą) został zabrany w 2011 przez międzynarodową fundację „Podaj łapę” i znalazł azyl w Niemczech. Dwa następne, urodzone w ukraińskim cyrku Ewka i Gienia, zabrane zostały w kwietniu 2016, dwa ostatnie wyjechały do Poznania 14 grudnia 2016.

Trwają starania, aby ogród powrócił do przedwojennych tradycji i ponownie stał się jedynie ogrodem botanicznym połączony z rodzinnym parkiem rozrywki. Przystąpiono do konkursu Ministerstwa Gospodarki na modelową rewitalizację miast, żeby zdobyć fundusze na ożywienie tego terenu. Projekt zakłada poprawę warunków życia pozostałych tam jeszcze zwierząt, odbudowę i rozwój parku botanicznego, wytyczenie ścieżek rowerowych i biegowych oraz budowę innych obiektów, gdzie mogliby spędzać wolny czas mieszkańcy i turyści.

Ogród Zoologiczno-Botaniczny w Braniewie jest udostępniony do zwiedzania w okresie od 1 maja do 30 września, choć przypomina on współcześnie bardziej ogród botaniczny, gdyż większość klatek i wybiegów pozostała pusta (rok 2020).






Opis skopiowano z wikipedii.
fot. Aleksander Durkiewicz, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons