Na mocy ustawy z dnia 27 stycznia 1877 o reorganizacji sądownictwa w Niemczech i Prusach wprowadzona została jednolita struktura organizacji sądownictwa, która powoływała w miejsce dotychczasowych sądów miejskich i powiatowych czterostopniowy system sądownictwa: sądy rejonowe (obwodowe I instancji Amtsgericht), sądy krajowe (II instancji Landgericht), wyższe sądy krajowe III instancji (Oberlandesgericht) oraz Sąd Rzeszy w Lipsku, będący sądem najwyższej instancji (Reichsgericht).

Na skutek tej reorganizacji systemu sądownictwa w Prusach Braniewo stało się siedzibą zarówno sądu krajowego (Landgericht), jak i rejonowego (Amtsgericht). Sąd Krajowy z kolei podlegał, wraz z izbami w Olsztynie, Bartoszycach, Czerniachowsku, Królewcu, Ełku, Kłajpedzie i Sowiecku, pod Wyższy Sąd Krajowy (Oberlandesgericht) w Królewcu. Sądy krajowe rozpoczęły działalność 1 października 1879. Stanowiły one II instancję w sprawach cywilnych i karnych, rozpatrywanych przez sądy rejonowe. Ponadto rozstrzygały ważne sprawy cywilne i karne, niebędące w zakresie kompetencji sądów I instancji. Posiadały one wydziały cywilne i karne (Zivilkammer, Strafkammer). Rejon Sądu Krajowego w Braniewie obejmował obszar zamieszkiwany przez niemal 200 tys. osób (w 1888 – 197 543 osoby). Na czele sądu stał prezydent, na czele wydziałów cywilnego i karnego stało 2 dyrektorów, ponadto w sądzie pracowało było 7 sędziów. Pod Sąd Krajowy w Braniewie podlegało dziesięć sądów rejonowych – w Braniewie (Amtsgericht Braunsberg), Mamonowie (Amtsgericht Heiligenbeil), Miłakowie (Amtsgericht Liebstadt), Pieniężnie (Amtsgericht Mehlsack), Morągu (Amtsgericht Mohrungen), Młynarach (Amtsgericht Mühlhausen), Pasłęku (Amtsgericht Preußisch Holland), Zalewie (Amtsgericht Saalfeld), Ornecie (Amtsgericht Wormditt) i Korniewie (Amtsgericht Zinten). Natomiast apelacje, odwołania i rewizje od wyroków Sądu Krajowego w Braniewie były wnoszone do Wyższego Sądu Krajowego w Królewcu.

Nowy budynek sądu w Braniewie został wybudowany w 1879 roku w stylu niemieckiej architektury urzędowej końca XIX wieku. Fundusze na to przedsięwzięcie miasto pozyskało z kontrybucji uzyskanej przez Prusy po zwycięstwie nad Francją w 1871 roku. Podczas ataku wojsk sowieckich na miasto w czasie II wojny światowej (bombardowania miasta i ostrzał artyleryjski Braniewa miały miejsce w okresie od 5 lutego do 20 marca 1945) budynek został w znacznym stopniu zniszczony. Częściowemu zawaleniu uległo skrzydło południowe, a także ściana skrzydła północnego od podwórza, mieszcząca klatkę schodową boczną wraz z przybudówką.

Początkowo po wojnie, zgodnie z uchwałą Rady Ministrów z dnia 14 marca 1945 roku, powiat braniewski wchodził w skład Ziem Odzyskanych jako obwód zachodni „okręgu IV Prusy Wschodnie”, określanego też jako „Okręg Mazurski (Prusy Wschodnie)”. Ponieważ przedwojenny gmach sądu nie nadawał się czasowo do użytku, siedzibę sądu w powojennym Braniewie urządzono wpierw w budynku przy ul. Szkolnej.

XIX-wieczny gmach sądu do 1959 roku stał nieużytkowany, przez co niszczał i popadał w dalszą ruinę, zniszczeniu uległy ceglane ściany i stropy. Od tegoż roku przystąpiono do remontu obiektu. W części skrzydła północnego wykonano naprawę dachu nad korytarzami, położono stropy Kleina oraz częściowo uzupełniono cegłą ściany. W latach 1969–1974 miał miejsce generalny remont budynku, podczas którego odbudowano również część skrzydła południowego. Wówczas, w 1974 roku, powróciła do tego budynku siedzibę sądu w Braniewie.

30 listopada 1994 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków pod pozycją 406/94.

W 2015 roku obiekt został wyremontowany, przywrócono dziewiętnastowieczny wygląd elewacji budynku.






Opis skopiowano z wikipedi.
fot. Aleksander Durkiewicz, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons