Kopalnie krzemienia pasiastego, eksploatowane w latach ok. 3900–1600 p.n.e., są jednymi z najważniejszych w Europie. W neolicie minerał ten wydobywany był przez ludność kultury pucharów lejkowatych i kultury amfor kulistych, a w epoce brązu – kultury mierzanowickiej. Część spośród wydobytego minerału przetwarzana była w okolicznych osadach i rozprowadzana na odległość nawet do 660 km. Wśród najpopularniejszych przedmiotów były siekiery i dłuta. W sąsiedztwie pola górniczego zrekonstruowano domostwa z końca neolitu i początków epoki brązu.

Kopalnie krzemienia odkrył w 1922 roku geolog Jan Samsonowicz. Znajdują się tu cztery rodzaje kopalń: jamowe, niszowe, komorowe i filarowo-komorowe. Zlokalizowano przeszło 2700 szybów połączonych siecią rozchodzących się promieniście chodników. Maksymalna głębokość szybu wynosi 9 metrów, przeciętna 5-6 metrów. Maksymalna średnica 4-5 metrów. Szerokość chodników dochodzi do 0,7, a wysokość waha się w granicach 0,6–1,2 m.

W chodnikach znaleziono pozostawione filary i ślady stemplowania. Na powierzchni odkryto pozostałości pracowni, w której obrabiano wydobyty krzemień. Na ścianach chodników zachowały się nawet rysunki wykonane węglem drzewnym. Podziemia są udostępnione do zwiedzania na trasie turystycznej o długości 465 metrów.

Po okresie eksploatacji, tereny kopalń porastał las. Dzięki temu ślady prehistorii nie zostały zniszczone. Na terenie kopalni i w jego otoczeniu utworzono rezerwat przyrody Krzemionki Opatowskie, będący częścią Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej. W 1994 roku Krzemionki zostały uznane za pomnik historii Polski, a w 2019 roku podjęto decyzję o wpisaniu Krzemionkowskiego Regionu Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Przez rezerwat przechodzi niebieski szlak turystyczny z Łysej Góry do Pętkowic.






Zdjęcia: Jakub Hałun, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons