Wielopoziomowy kompleks korytarzy i komór powstał w wyniku wielowiekowej eksploatacji kredy piszącej, które złoża znajdują się pod miastem.

Wydobycie kredy rozpoczęto w XIII wieku, pod odbudowie miasta przez księcia halickiego Daniela. Najstarsze tunele znajdują się w okolicy góry zamkowej.

Mieszkańcy miasta kredę wydobywali wprost z piwnic a następnie ją sprzedawali. Wysyłali transporty nawet do odległych miast, np. do Krakowa i Akademii Krakowskiej. Kreda wykorzystywana była wówczas m.in. w budownictwie, ceramice i przemyśle farbiarskim.

Tunele służyły także jako schronienie podczas wojen czy napadów.
Największy rozwój wydobycia przypada na XVII i XVIII wiek. Na 100 domów znajdujących się w XVII wieku w centrum miasta 80 miało wejście do podziemi.

Po pewnym czasie pojedyncze wyrobiska zaczęły się łączyć tworząc podziemny labirynt korytarzy liczący według szacunków około 40 kilometrów (wychodzący poza obręb miasta, aż do Stołpia). Do dziś nie wiadomo dokładnie gdzie one się kończą. Pierwotne wyrobiska położone były na 4-5 poziomach i głębokości przekraczającej 20 metrów. W wyniku załamywania się sklepień powstały duże pomieszczenia zwane obecnie komorami. Wykształciły się także niespotykane nigdzie indziej techniki wydobywania surowca oraz charakterystyczne tylko dla chełmskiej kopalni kredy metody zabezpieczania wyrobisk.

Nieograniczone wydobycie trwało do XIX wieku. Wydobycie najpierw ograniczono a na początku XX wieku całkowicie zakazano. Decyzję taką podjęły władze miasta mając na względzie bezpieczeństwo mieszkańców.

W 1936 roku podczas budowy miejskich wodociągów część korytarzy spenetrowano. Do celów turystycznych przygotowano liczącą 300 metrów oświetloną trasę.

Po II Wojnie Światowej kredowe podziemia przypomniały o sobie w latach 60. XX wieku. W 1965 roku zapadła się część ulicy Lubelskiej. Podjęto wówczas prace zabezpieczające.

Kolejny incydent miał miejsce w latach 70. Jeden z korytarzy zawalił się pod naciskiem przejeżdżającej ciężarówki. Wypadek stał się bodźcem do dalszych prac wykopaliskowych, w czasie których odkryto kolejne korytarze. Część nowych korytarzy udostępniono zwiedzającym.

W 1995 roku wielopoziomowy kompleks wybierzysk górniczych wpisany został do rejestru zabytków.


W podziemiach panuje stała temperatura +9 °C. Natomiast wilgotność waha się pomiędzy 70-85%.


Trasa turystyczna obecnie ma około 2 kilometry długości i położona jest pod centralną częścią starego miasta. Na jej szlaku zobaczyć można ekspozycję dotyczącą archeologii, historii miasta, górnictwa kredy, można napotkać nietoperze oraz władcę chełmskich podziemi - Ducha Bielucha. Istnieje możliwość zakończenia zwiedzania wyjściem poprzez pochodzącą z XVIII wieku ceglaną obudowę górniczą do restauracji.





fot. Bazie, CC BY-SA 3.0 PL , Wikimedia Commons