Cmentarz został założony przez Szmula Jakubowicza Zbytkowera, bogatego kupca i dostawcę dworu Stanisława Augusta Poniatowskiego. W tamtym czasie powierzchnia powstałego na gruntach wsi Targówek cmentarza wynosiła 0,75 ha. W 1784 roku żona Szmula Zbytkowera ufundowała ogrodzenie nekropolii, zbudowano także dom przedpogrzebowy. Do rzezi Pragi w 1794 roku liczba pochówków była jednak stosunkowo niewielka.
W 1794 roku na cmentarzu pochowano żołnierzy dowodzonego przez Berka Joselewicza Pułku Lekkokonnego Starozakonnego, którzy polegli w walkach z Rosjanami.

Szmul Zbytkower spoczął na ufundowanym przez siebie cmentarzu. W 1843 roku staraniem wnuka Szmula Zbytkowera, Jakuba Flataua, wzdłuż północno-wschodniej granicy cmentarza wzniesiono ceglany mur, w którym umieszczono tablicę pamiątkową ku czci fundatora. Pozostałe fragmenty muru wzniesiono dopiero w latach 70. XIX wieku.

W 1870 roku zarząd cmentarza został przejęty przez Gminę Żydowską w Warszawie. Wzniesiono nowy dom przedpogrzebowy, mur cmentarza, wykopano kilka studni artezyjskich, posadzono drzewa oraz zorganizowano regularną służbę cmentarną. Pod koniec XIX wieku powiększono cmentarz od strony południowej

Z racji tego że opłaty pobierane za pochówek były niewielkie, cmentarz uważany był za miejsce pochówku ubogich Żydów. Ostatni pogrzeb miał miejsce przed zamknięciem getta warszawskiego, w listopadzie 1940 roku. W tamtym czasie powierzchnia nekropolii wynosiła 18,5 ha.

W czasie okupacji Niemcy zniszczyli znajdujące się na cmentarzu budynki i ogrodzenie oraz dużą liczbę nagrobków.

Podczas powstania warszawskiego, pod murem cmentarza Niemcy rozstrzelali 40 Polaków. Miejsce egzekucji upamiętnia Tablica Tchorka, ustawiona przy ul. Odrowąża.

Dewastacja cmentarza była kontynuowała po 1945 roku. Rozebrano wówczas otaczające go pozostałości muru. Między 1948 a 1951 rokiem na polecenie władz ocalałe nagrobki wyrwano; część z nich posłużyła jako materiał budowlany, a kilkadziesiąt tysięcy przygotowano do wywiezienia. Teren cmentarza zalesiono. Planowano urządzenie tu parku rekreacyjnego. Te plany nie zostały zrealizowane, a cmentarz stał się miejscem spotkań miejscowego marginesu społecznego.

W latach 80. XX wieku cmentarz został odnowiony przez Fundację Rodziny Nissenbaumów. Nekropolię ogrodzono żelaznym parkanem, a od strony ul. św. Wincentego wzniesiono monumentalną bramę. Od bramy w głąb cmentarza przez las prowadzi brukowana centralna aleja, przy której znajduje się kilka odtworzonych kwater z charakterystycznymi, półcylindrycznymi nagrobkami z piaskowca i stojącymi przed nimi macewami. Na końcu alei znajduje się lapidarium z kamieni nagrobnych.

We wrześniu 2009 roku cmentarz został wpisany do rejestru zabytków.






Opracowano na podstawie wikipedii.
Zdjęcia: Adrian Grycuk / CC BY-SA 3.0 PL (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/deed.en)