Park obejmuje liczne bagna, torfowiska i jeziora krasowe, a także naturalne kompleksy leśne z bogactwem fauny i flory znajdujące się na Równinie Łęczyńsko-Włodawskiej. Park ma powierzchnię 9760 ha, a jego otulina 13 702 ha. Symbolem parku jest żuraw. Park wchodzi w skład Rezerwatu Biosfery "Polesie Zachodnie”. Jest chroniony przez konwencję ramsarską jako ważny obszar podmokły.

Obszar parku jest silnie podmokły, na którym procesy formowania się dolin rzecznych jeszcze prawie się nie zaznaczyły. Jego powierzchnia jest płaska, z dużą liczbą jezior, bagien, stawów i torfowisk. Na terenie parku można podziwiać namiastkę tundry lub lasotundry, wysuniętą najdalej na południowy zachód w Europie. Prawie cały teren parku zajmują równiny torfowe. Zachowane w tym rejonie ekosystemy bagienne to obszary, które rozwijały się bez ingerencji człowieka od czasów ustąpienia ostatniego zlodowacenia.

Bardzo bogata jest flora parku. Obfituje ona w gatunki typowe dla terenów bagiennych i podmokłych. Występuje tu około 1000 gatunków roślin naczyniowych, z których 170 to gatunki rzadkie 81 podlega ochronie gatunkowej a kolejnych 15 znajduje się w Polskiej czerwonej księdze roślin.
Większość gatunków to przedstawiciele flory północnej, wśród których często występują relikty epoki lodowcowej, na przykład wierzba lapońska, brzoza niska czy wierzba borówkolistna. Innymi północnymi roślinami są gnidosz królewski, turzyca bagienna i strunowa oraz rosiczka długolistna. Rzadkie gatunki charakterystyczne dla roślinności atlantyckiej które występują w Parku to między innymi wąkrota zwyczajna i wywłócznik skrętoległy.
Na obszarze Parku wyróżniono 208 zespołów roślinnych z których 30 prezentuje zespoły leśne i zaroślowe, a pozostałe 178 to formacje nieleśne. Najbardziej charakterystycznymi dla parku roślinnymi zbiorowiskami są torfowiska: wysokie, przejściowe i niskie. Lasy to głównie olsy, brzeziny bagienne oraz ubogie bory sosnowe.

Fauna Parku obejmuje wiele rzadkich gatunków. Stwierdzono występowanie 290 gatunków kręgowców. Wiele zwierząt należy do gatunków chronionych.
Wśród znanych gatunków bezkręgowców występujących w Parku wymienić można: pijawkę lekarską, ćmę (motyla nocnego) z rodziny zawisakowatych – mieniaka tęczowca, postojaka wiesiołkowca oraz strużnika. Do cennych motyli w skali całej Europy należą przeplatka aurinia i modraszek telejus. Unikatem są trzy gatunki mrówek stanowiące relikt polodowcowy. Na łąkach Parku spotkać można dużą populację tygrzyka paskowanego, a na torfowiskach populację bagnika przybrzeżnego.
W wodach Parku występuje 21 gatunków ryb, 4 z nich to gatunki chronione: koza pospolita, piskorz, różanka pospolita i strzebla błotna.
Na terenie Parku znajduje się 13 gatunków płazów, szczególnie licznie występują żaby zielone i brunatne. Z rzadkich gatunków płazów występują tu grzebiuszki ziemne i ropuchy paskówki. Z traszek występują zwyczajna i grzebieniasta. W Parku występuje także 7 gatunków gadów, w tym żółw błotny - gatunek reliktowy, jeden z najbardziej zagrożonych gatunków gadów w Polsce. Wśród węży występuje żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny i gniewosz królewski. Jaszczurki reprezentowane są przez padalca, zwinkę i żyworódka.

Poleski Park Narodowy to jeden z najbogatszych w ptactwo obszarów w kraju. Stwierdzono występowanie tu około 200 gatunków ptaków, z czego 3/4 to gatunki lęgowe. Są wśród nich gatunki rzadkie np. czapla nadobna i czapla biała. Licznie występuje także bąk, osiągając największe zagęszczenie w Polsce. Gnieżdżą się bieliki, derkacze czy podgorzałki. Licznie występują sowy wraz z największą z nich - Puchaczem. Występuje tu także zagrożony wyginięciem ptak - wodniczka, która tworzy tu trzecią największą populację w kraju. Symbolem Parku jest Żuraw.

Na terenie parku stwierdzono występowanie 48 gatunków ssaków. Największą grupę stanowią gryzonie - 18 gatunków. Wśród nich występuje bóbr, którego sprowadzono tu w 1992 roku. Spośród mniejszych gatunków występują: nornik północny, bury i zwyczajny oraz nornica ruda. Ze ssaków owadożernych występują m.in. jeż, kret i ryjówka. Ssaki drapieżne reprezentują: kuna domowa i leśna, tchórz, gronostaj europejski, łasica pospolita oraz wydra europejska. Kopytne najliczniej reprezentuje sarna europejska. Występują także jelenie, łosie i dziki.

W ramach Parku funkcjonują dwa obiekty, prowadzące działalność edukacyjną i popularyzatorską:
- Ośrodek Dydaktyczno-Administracyjny w Urszulinie,
- Ośrodek Dydaktyczno-Muzealny w Starym Załuczu.
W Ośrodku w Urszulinie znajduje się "Ośrodek Ochrony Żółwia Błotnego", w którym od września do maja oglądać można małe żółwie błotne, znajduje się tu także dyrekcja Parku, biblioteka z niewielkim księgozbiorem oraz Ogród Dydaktyczny z bogatym światem roślin Poleskiego Parku Narodowego.





Zdjęcia: Maciej Bielec, CC BY-SA 3.0 PL , via Wikimedia Commons