Park obejmuje pasmo Łysogór (z najwyższym szczytem Łysicą – 614 m n.p.m.), Łysą Górą (– 595 m n.p.m.), część Pasma Klonowskiego (z górami Miejską i Psarską), Doliny Wilkowskiej i Doliny Dębniańskiej, a także trzy eksklawy – Górę Chełmową, Las Serwis i Skarpę Zapusty.

Na Łysej Górze znajduje się Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Do głównych atrakcji turystycznych zalicza się także m.in. kompleks zabudowań dawnego klasztoru Benedyktynów Świętokrzyskich na Świętym Krzyżu, powstałego w XII wieku.

Lasy pokrywają około 95% powierzchni Parku. Najpospoliciej występuje jodła, buk zwyczajny, sosna zwyczajna, modrzew i świerk pospolity. Z krzewów najpospoliciej występuje leszczyna, oraz trzmielina brodawkowata. W runie leśnym znajdziemy m.in. nerecznicę szerokolistną i samczą, zawilca gajowego, gajowca żółtego, szczawika zajęczego i turzycę palczastą.

Dotychczas na terenie Parku i otuliny zaobserwowano 1015 gatunków roślin naczyniowych. Z rzadszych gatunków odnotowano takie jak pomocnik baldaszkowy, śmiałek pogięty, podrzeń żebrowiec, oraz goryczka wąskolistna. W parku stwierdzono zespół jarzębiny świętokrzyskiej z charakterystycznymi dlań gatunkami –z paprotką zwyczajną, jarzębem pospolitym i bodziszkiem cuchnącym. Z klasy mchów dominuje sierpowiec haczykowaty i płonnik włosisty. Inny zespół roślinny obejmuje nerecznicę krótkoostną i malinę właściwą.

W parku znajduje się uważana za najwyższe drzewo w Polsce 270-letnia jodła pospolita. W parku znajdują się także 250-letnie modrzewie.

Wśród zwierząt występują:
- 45 gatunków ssaków - m.in. sarny, jelenie, dziki, kuny leśne,
- 14 gatunków płazów - m.in. żaba trawna, ropucha szara,
- 6 gatunków gadów - m.in. padalec zwyczajny i jaszczurka zwinka,
- 66 gatunków ślimaków,
- 187 gatunków pająków,
- 115 gatunków ptaków - m.in. dzięcioł duży, zięba zwyczajna, myszołów zwyczajny i puszczyk zwyczajny,
- ponad 3000 gatunków owadów.
Wśród owadów na uwagę zasługują gatunki będące przedmiotami ochrony w obszarze Natura 2000 Łysogóry: motyle – przeplatka aurinia i czerwończyk nieparek oraz chrząszcze: zgniotek cynobrowy i zagłębek bruzdkowany.

Na górskich grzbietach występują charakterystyczne rumowiska skalne - gołoborza, nadające krajobrazowi unikatowy charakter. Największe gołoborza są na Łysej Górze i Łysicy. Powstały one w klimacie peryglacjalnym, który stworzył korzystne warunki do wietrzenia mrozowego i tym samym dezintegracji skały macierzystej.




Kroton, CC BY 3.0 , via Wikimedia Commons